بیماری های قلبی – عروقی و سکته های قلبی و مغزی (قسمت نهم: بیماری های عروق محیطی ۲)

Peripheral Vascular Disease

در شماره قبلی در مورد تعریف و انواع بیماری های عروق محیطی (PVD) توضیح دادیم. در این مقاله به دلایل ایجاد این بیماریها، روشهای تشخیصی و درمان PVD می پردازیم.

دلایل شایع ایجاد بیماری های عروق محیطی عبارتند از:

لخته های خونی: یک لخته خونی می تواند باعث بسته شدن مسیر رگ و ایجاد انسداد در جریان خون در شریانها یا وریدهای یک عضو یا بخشی از آن گردد.

دیابت: بالا بودن میزان قند خون افراد دیابتی در طول زمان به دیواره رگها آسیب می زند و باعث ضعیف شدن یا تنگ شدن عروق می گردد. از سوی دیگر بسیاری از افراد دیابتی دچار بالا بودن فشار خون و چربی های خون نیز می باشند که هر دو این عوامل از دلایل ایجاد تصلب شرایین (Atherosclerosis) می باشند. از این رو کنترل مناسب میزان قند، چربی و فشار خون در افراد دیابتی بسیار حائز اهمیت می باشد.

التهاب عروق: بیماری های مختلف به خصوص بیماری های خود ایمنی (که سیستم ایمنی بدن علیه دیواره رگها واکنش نشان می دهد) می توانند با آسیب زدن به دیواره عروق، باعث ایجاد بیماری های عروق محیطی شوند. همچنین ارگان هایی مانند کلیه هم که دارای رگهای خونی فراوان درون خود می باشند، ممکن است در اثر این التهاب دچار مشکل شوند.

عفونت دیواره عروق: اگر دیواره رگها دچار عفونت شوند، پس از بهبودی ممکن است التهاب در دیواره رگ باقی بماند و یا بافت ترمیمی به نام اسکار (Scar) در محل به وجود بیاید. هر دوی این اتفاقات می توانند کارآیی دیواره رگ مورد نظر را کاهش داده و باعث PVD شوند. دو بیماری سیفلیس (Syphilis) و عفونت با باکتری سالمونلا (Salmonellosis) از بیماری های شناخته شده ای هستند که باعث عفونت و آسیب رساندن به دیواره عروق می شوند.

جراحت: تصادفات، جراحات و سوختگی ها می توانند به رگها آسیب بزنند و ایجاد PVD نمایند.

عواملی که خطر ابتلا به PVD را افزایش می دهند عبارتند از: وجود سابقه سکته های قلبی یا مغزی در سنین پایین در اقوام درجه یک، سن بالای پنجاه سال، چاقی و اضافه وزن زیاد، عدم تحرک و نداشتن فعالیت بدنی و ورزش، دیابت، سیگار کشیدن، بالا بودن فشار خون و بالا بودن برخی از چربی های خون به خصوص کلسترول LDL (به همراه بالا بودن تری گلیسرید و پایین بودن کلسترول HDL).

روشهای تشخیص PVD: مانند اغلب بیماریها، اولین مرحله تشخیصی گرفتن شرح حال کامل و معاینه کامل بیمار می باشد. مثلا یکی از علائم کلاسیک در برخی از بیماران دچار لخته در وریدهای عمقی پا، همراه بودن درد با راه رفتن و توقف درد در هنگام استراحت می باشد. به هرحال پس از گرفتن شرح حال، نبض بیمار در نقاط مختلف بدن از جمله پشت زانوها و اطراف قوزک پا گرفته می شود. تضعیف نبض یا نبود نبض در پاها به نفع تشخیص PVD می باشد. یکی از معاینات دیگر، گرفتن فشار خون از بازو و ساق پا در هر دو طرف بدن و مقایسه آنها با یکدیگر می باشد. به طور طبیعی فشار خون در ساق پا از بازو بیشتر است. اگر فشار خون در ساق پا بسیار کمتر از بازو باشد، نشانه وجود PVD می باشد. از تست ورزش (Stress Test) نیز برای مقایسه فشار خون در پاها و مقایسه با فشار خون بازویی استفاده می شود. فشار خون هر دو ساق و بازو پیش از راه رفتن روی تردمیل و پس از آن اندازه گیری و با هم مقایسه می شود. راه رفتن روی تردمیل هم تا زمان ایجاد درد در پاها ادامه می یابد. اگر بیمار قادر به راه رفتن روی تردمیل نباشد و یا در موارد دیگر بنا به تشخیص پزشک (به خصوص در تشخیص لخته در وریدهای عمقی یا DVT) از یک روش خاص سونوگرافی موسوم به Duplex Ultrasound استفاده می شود که برای بیمار آسان تر می باشد. از سایر روش های تشخیصی می توان به آنژیوگرافی عروق قلبی برای تشخیص انسداد شریان های کرونری و آنژیوگرافی عروق کلیه برای تشخیص انسداد شریان های کلیوی اشاره کرد. در آنژیوگرافی نوعی ماده حاجب در داخل رگ تزریق می گردد و سپس به کمک اشعه ایکس (X-ray) از رگ مورد نظر تصویر برداشته می شود. روش دیگر تصویربرداری که کم خطرتر است و نیاز به تاباندن اشعه ایکس ندارد، MRI می باشد که البته در موارد خاصی می تواند به تشخیص کمک نماید.

پیشگیری: برای پیشگیری از ابتلا به PVD باید از عواملی که خطر ابتلا را افزایش می دهند، اجتناب کرد. سیگار نکشیدن، رعایت وزن متناسب، ورزش کردن مداوم هفتگی و فعالیت مستمر بدنی روزانه (مانند نیم ساعت پیاده وری)، کنترل فشار خون و چربی های خون، رعایت رژیم غذایی مناسب (حاوی سبزیجات، میوه ها و غلات کامل) و کنترل قند خون در بیماران دیابتی می توانند به پیشگیری از PVD کمک نمایند.

روشهای درمانی: داروهای مختلفی از جمله داروهای ضد تجمع پلاکت ها (Aspirin, Ticlopidine and Clopidogrel) یا داروهای ضدانعقاد (Heparin, Warfarin) بنا به تشخیص پزشک ممکن است در درمان PVD به کار روند. از درمان های غیردارویی می توان به برداشتن لخته به روش آنژیوپلاستی (Angioplasty) یا قرار دادن یک لوله توخالی فلزی درون رگ موسوم به Stent  اشاره کرد. Stent می تواند باعث باز ماندن رگ و برقراری جریان خون به خصوص در شریان های کرونری قلب گردد. در نهایت اگر هیچ یک از روشهای فوق موثر واقع نشوند، از روش جراحی برای برداشتن لخته ها یا ترمیم و تعویض عروق آسیب دیده استفاده می گردد.