دیسک کمر و گردن
یکی از شایع ترین دلایل دردهای کمر و گردن، فتق یا بیرون زدگی دیسک بین مهره ای یا به زبان رایج «دیسک» می باشد. در این شماره به توضیح درباره دیسک می پردازیم.
وظیفه دیسک بین مهره ای چیست؟ دیسک بالشتکی نرم است که بین مهره های ستون فقرات قرار می گیرد و اجازه می دهد که مهره های استخوانی روی هم بلغزند ونیز همانند کمک فنر ضربات و فشارهای وارده به ستون فقرات را تعدیل می کند. اگر بین مهره های استخوانی دیسک وجود نداشت، ما نمی توانستیم به راحتی کمر و گردن خود را به جلو و عقب خم کنیم و یا به طرفین بچرخانیم. بخشی از ساختمان دیسک که حالت غضروف مانند دارد، به آن اجازه می دهد که با تغییر شکل خود فشار وارده را تحمل نماید. دیسک های ناحیه گردنی نازکتر هستند، و دیسک های ناحیه کمر ضخیم تر می باشند.
بیرون زدگی دیسک بین مهره ای چگونه اتفاق می افتد؟ اگر فشار وارده بر ستون فقرات بیشتر از حدی باشد که دیسک های بین مهره ای بتوانند با تغییر شکل خود آن را تعدیل کرده و تحمل نمایند، بیرون زدگی دیسک اتفاق می افتد. در این حالت بخشی از دیسک از جایگاه طبیعی خود بیرون می زند که به آن فتق دیسک (Disc Herniation) گفته می شود. البته در موارد شدیدتر، دیسک ممکن است پاره شود که علائم شدیدتری ایجاد می کند. بیرون زدگی دیسک باعث ایجاد فشار بر عصب هایی می شود که از نخاع خارج می شوند. این عصب ها وظایف مختلفی دارند. مثلا تمام حس درد و لامسه دستها، پاها و سایر قسمتهای بدن از طریق این اعصاب به مغز مخابره می شود. فشار دیسک بر این اعصاب می تواند وظایف این عصب ها را مختل کرده، ایجاد درد و یا عوارض حسی و حرکتی نماید.
آیا علائم دیسک فقط در محل بیرون زدگی احساس می شود؟ خیر. علائم دیسک ممکن است بسیار دورتر از محل فتق دیسک حس گردد. به عنوان مثال عصب سیاتیک که بلند ترین عصب بدن است، عمدتا از مهره های چهارم و پنجم کمر شروع می شود و به نواحی مختلفی از باسن، ران، زانو، ساق و پا می رود و بسیاری از وظایف حسی – حرکتی این مناطق را کنترل می نماید. حالا اگر فردی دچار بیرون زدگی دیسک بین مهره های چهارم و پنجم کمر و نیز دیسک بین مهره پنجم کمر و مهره اول خاجی (Sacral) گردد، ممکن است علائم مختلفی را در باسن، ران، ساق و پا تجربه نماید. پس اگرچه محل مشکل در کمر است، علائم ممکن است در کف پا بروز نمایند.
علائم فتق دیسک چه می باشند؟
-
علائم فتق دیسک بین مهره های گردن: خواب رفتن، سوزن سوزن شدن، بیحسی، احساس ضعف در دستها، مچ و آرنج، به همراه درد و یا سوزش ناحیه ای گردن، شانه و بازو همگی ممکن است اتفاق بیافتند.
-
علائم فتق دیسک بین مهره های کمر و خاجی: خواب رفتن، سوزن سوزن شدن و بیحسی در کف، مچ و ساق پا، ران و باسن به همراه احساس ضعف، گرفتگی و درد در یک یا هر دو پا به خصوص در هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت می توانند ایجاد گردند. درد ناحیه پایین کمر نیز معمولا جزو اولین علائم است که می تواند یکطرفه یا دو طرفه باشد و یا در وسط کمر حس شود. اگر دیسک کمر درمان نشود، ممکن است اعصاب عمقی تر که به مثانه و روده ها عصب رسانی می کنند نیز تحت فشار قرار گیرند. درگیری این اعصاب می تواند باعث علائمی نظیر احساس فوریت در دفع ادرار، بی اختیاری ادرار و مشکلات حرکتی در دستگاه گوارش گردند.