تاریخ ارسال : ۰۱ آبان ۱۴۰۰
یبوست یکی از شایع ترین مشکلات کارکرد دستگاه گوارش در ایالات متحده و جهان است که با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. در میان گروه های مختلف سنی، کودکان، افراد بالای ۶۵ سال و زنان میانسال بیشترین میزان ابتلا به یبوست را دارند.
فهرست مطالب
تعریف یبوست چیست
تعریف یبوست چیست؟ تعاریف مختلفی برای یبوست وجود دارد اما رایج ترین آن، خروج سخت مدفوع یا کاهش دفعات دفع به کمتر از سه بار در هفته است. تقریبا همه افراد یبوست را در طول زندگی (به ویژه در هنگام سفر یا افزایش استرس) تجربه می کنند، اما اگر یبوست بیش از دو هفته به طول بیانجامد، به آن “یبوست مزمن” گفته می شود.
علائم یبوست چیست
نشانه های یبوست شامل موارد زیر است که یک فرد ممکن است یک یا چند علامت را هم زمان تجربه کند:
- دفع کمتر از سه بار در هفته
- مدفوع سفت و سنگین
- زور زدن هنگام دفع
- احساس دفع ناکامل
- نفخ شکم
- احساس وجود انسداد در قسمت انتهایی روده
- استفاده از روش های کمکی برای دفع مانند فشار دادن شکم با دست یا استفاده از انگشت برای خروج مدفوع
علائم یبوست که در بالا گفته شد طیف وسیعی از علائم هستند که تجربه هر کدام از آنها برای حداقل دو هفته می تواند مطرح کننده یبوست باشد و نیاز به انجام اقدامات لازم دارد.
علت یبوست چیست
آیا می‌دانید علت یبوست چیست؟ یبوست می تواند علل مختلفی داشته باشد که شایع ترین آن مصرف کم آب و فیبرهای غذایی در رژیم روزانه می باشد. آب و فیبر باعث نرم و حجیم شدن مدفوع و خروج آسان آن از روده ها می شوند. از سایر علل یبوست می توان به کم تحرکی اشاره کرد زیرا تحرک باعث بهبود خون رسانی به سیستم گوارشی، تقویت ماهیچه های دستگاه گوارش و در نتیجه حرکت بهتر روده ها می شود.
مقاومت در برابر اجابت مزاج که بیشتر در هنگام سفر یا در اماکن عمومی و مهمانی ها رخ می دهد نیز می تواند روند حرکت طبیعی روده ها را مختل کند و باعث یبوست گردد. استرس زیاد با کند کردن حرکات دستگاه گوارش می تواند منجر به یبوست شود.
سایر علل یبوست عبارتند از:
- مصرف زیاد لبنیات
- مصرف بیش از حد ملین ها، قرص آهن و کلسیم، مخدرها، محلول های ضداسید معده حاوی کلسیم یا آلومینیوم
- سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- اختلال در عملکرد سیستم عصبی دستگاه گوارش
- حاملگی
- سرطان روده بزرگ
- بیماری های زمینه ای نظیر کم کاری تیروئید
- پارکینسون
- آلزایمر
- افسردگی
- افزایش سن
- کم خوابی
علائمی که لازم است با مشاهده آنها به پزشک مراجعه کنید
- دیدن خون در مدفوع
- شروع یبوست به صورت یک مشکل جدید (که با تغییر سبک زندگی و نوع تغذیه بهبود نیابد)
- کاهش وزن بدون علت مشخص
- درد شدید در هنگام حرکات روده
- ادامه یبوست بیش از دو هفته
- تغییر واضح در سایز، ظاهر و قوام مدفوع
- درد شدید شکم و عدم خروج گاز و مدفوع (سه علامت آخر می توانند نشانه انسداد روده باشند و نبایستی تنها یبوست قلمداد شوند)
پیشگیری از یبوست
- مصرف کافی فیبرهای غذایی شامل سبزیجات، میوه ها، غلات کامل (Whole Grains) و حبوبات
- کاهش مصرف لبنیات، گوشت قرمز و غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس و کالباس
- کاهش مصرف کافئین (که باعث کاهش آب بدن می شود)
- پاسخ سریع به اجابت مزاج
- ایجاد برنامه منظم در اجابت مزاج (ترجیحا بعد از وعده های غذایی)
- کاهش استرس و تحرک بدنی برای حداقل ۳۰ دقیقه در روز (مانند پیاده روی).
عوارض یبوست چیست
از شایع ترین عوارض زور زدن در یبوست می توان به شقاق (Anal Fissure) و هموروئید اشاره کرد. شقاق ایجاد درد شدید و تیز بعد از اجابت مزاج می کند که پس از حدود ۱۵ دقیقه شدت آن کمتر می شود. درمان شقاق، درمان علت زمینه ای آن یعنی یبوست است.
علامت مشخصه هموروئید نیز خروج قطره قطره خون روشن در انتهای اجابت مزاج می باشد. سایر عوارض یبوست عبارتند از: احتباس مدفوع در روده ها و عدم خروج آن و بیرون زدگی مخاط انتهایی مقعد (عوارض زور زدن در یبوست است و به تدریج ایجاد می‌شود).
اقدامات تشخیصی
پس از انجام معاینات معمول توسط پزشک و بر اساس شرح حال و شدت علائم بیمار، ممکن است موارد زیر برای بررسی علت یبوست درخواست گردند:
- آزمایش خون
- بررسی مخاط روده ها به روش آندوسکوپی (رکتوسیگموئدوسکوپی یا کولونوسکوپی)
- بررسی چگونگی حرکت مواد غذایی در روده ها با بلعیدن یک کپسول دوربین دار و انجام تصویربرداری به کمک ماده ی حاجب در زمان تخلیه روده ها
درمان یبوست
اگر با وجود انجام اقدامات کافی جهت پیشگیری، یبوست ادامه یافت و علائم خطر (که قبلا ذکر شد) بروز نمود، باید به پزشک مراجعه کنید. در موارد خفیف و بدون وجود علائم خطر می توان از درمان های زیر بهره جست:
- افزایش مصرف آب (ترجیحا گرم در صورتی که محدودیت مصرف مایعات ندارید)
- افزایش مصرف فیبر (مانند سبزیجات با برگ سبز، خیار و کیوی)
- افزایش فعالیت فیزیکی و درمان های طبیعی نظیر انواع آلو، لواشک، انجیر
اگر هیچ یک از این درمان های طبیعی موثر نبود می توانید با مشورت با دکتر داروساز برای مدت کوتاهی از ملین هایی که بدون نسخه (OTC) در دسترس هستند، استفاده نمایید.
یبوست بعد از کرونا
آیا یبوست یکی از علائم کووید-۱۹ است؟ یبوست از علائم کرونا نیست، اما ویروس کرونا ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم منجر به یبوست در برخی از افراد شود.
یک مطالعه‌ی موردی که در مه ۲۰۲۰ منتشر شد، مردی را توصیف کرد که مبتلا به کرونا بود و با علائمی نظیر تب، سرفه، تهوع، یبوست و درد شکم به بیمارستان مراجعه کرده بود. اسکن توموگرافی رایانه ای (سی تی) نشان داد که او دارای ایلئوس یا انسداد روده بزرگ است (یعنی زمانی که عضلات روده قادر به منقبض شدن نیستند).
یک مطالعه که در ژوئن ۲۰۲۰ منتشر شد، گزارش داد تعدادی از افراد مبتلا به کووید-۱۹، با علائم مختلف گوارشی (GI) از جمله یبوست، در بیمارستانی در ایران بستری شدند. محققان دریافتند که میکروبیوم روده در افراد مبتلا به کووید-۱۹ که از بیمارستان مرخص شده اند با میکروبیوم روده‌ی افراد عادی متفاوت است. تصور می‌شود که این تغییر ممکن است در بروز علائم GI نقش داشته باشد.
در مطالعه ای که در فوریه‌ی ۲۰۲۱ انجام شد، محققان تاثیر پیوند میکروبیوتای مدفوع را بر روی گروه ۱۱ نفره ای بررسی کردند که مبتلا به کووید-۱۹ بودند و با علائم GI از بیمارستان ترخیص شده بودند. سه نفر از این افراد مبتلا به یبوست بودند.
پیوند میکروبیوتای مدفوع روشی است که شامل انتقال باکتری‌های سالم به روده است. هر سه فرد مبتلا به یبوست پس از این پروسه، متوجه بهبود در علائم خود شدند.
یبوست اوایل بارداری
در سه ماه اول بارداری، زنان به علت تغییرات هورمونی و رشد جنین تغییرات زیادی را تجربه می‌کنند که یبوست یکی از این علائم رایج است. بروز یبوست اوایل بارداری رایج است و تقریبا نیمی از زنان باردار را در برهه ای از دوران بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم یبوست اوایل بارداری چیست؟
علائم یبوست در دوران بارداری با علائم یبوست در هر زمان دیگری یکسان هستند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته
- سفت یا خشک شدن مدفوع
- مدفوعی که دفع آن دشوار یا دردناک است
- احساس این که تمام مدفوع دفع نشده است
چه چیزی باعث یبوست در بارداری می‌شود؟
به طور کلی دلایل زیادی منجر به یبوست می‌شوند، از جمله:
- بیماری‌های دستگاه گوارش
- عوارض جانبی داروها
- رژیم غذایی کم فیبر
- استرس و اضطراب
- عدم فعالیت بدنی
یبوست بعد از کرونا
همانطور که می‌دانید ویروس کرونا می‌تواند به سیستم گوارشی آسیب برساند و منجر به علائمی نظیر یبوست شود. برای پرهیز از بروز یبوست بعد از کرونا بهتر است به این نکات توجه کنید:
- پری بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها را در وعده‌های غذایی تان بگنجانید. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های خوبی هستند که سلامت روده را بهبود می‌بخشند. کشک یا ماست معروف ترین پروبیوتیک هستند. پری بیوتیک‌ها کربوهیدرات‌های پیچیده ای هستند که توسط بدن هضم نمی‌شوند، بلکه رشد باکتری‌های خوب در داخل روده را افزایش می‌دهند. پری بیوتیک‌ها در میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس دار مانند جو دوسر موجود هستند.
- نوشیدن ۲-۳ لیتر آب در روز به حفظ سلامت روده کمک می‌کند.
- در استفاده از نمک و شکر در غذای خود بسیار محتاط باشید.
یبوست بعد از عمل فتق
برای پرهیز از بروز یبوست بعد از عمل فتق، این نکات را رعایت کنید:
- آب بنوشید: وقتی یبوست دارید، مدفوع سفت می‌شود و از دستگاه گوارش عبور نمی‌کند. اگر بدن دهیدراته باشد، این مشکل تشدید می‌شود. پس از بازگشت از بیمارستان، باید نوشیدن آب را شروع کنید تا بدن تان را هیدراته نگه دارید.
- مواد غذایی غنی از فیبر را مصرف کنید: مواد غذایی غنی از فیبر همچون میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس دار در نرم شدن و دفع مدفوع موثر هستند.
- ماست بخورید: ماست یکی دیگر از غذاهای سالم است که به دفع مدفوع کمک می‌کند. ماست دارای باکتری‌های سالمی است که به دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
یبوست بعد از اسهال
اگر چه به ندرت، اما برخی از افراد ممکن است یبوست بعد از اسهال را تجربه کنند. برای بهبود این وضعیت به درمان‌های خانگی زیر توجه کنید:
- به طور منظم ورزش‌های سبک تا متوسطی را انجام دهید تا روده بتواند عملکرد خوبی داشته باشد.
- برنج قهوه ای را بجوشانید و آب آن را بنوشید تا الکترولیت‌های از دست رفته‌ی ناشی از اسهال بازیابی شوند.
- زنجبیل بخورید یا چای زنجبیل بنوشید تا معده تان آرام شود.
- نعنا بخورید یا چای نعنا بنوشید تا حالت تهوع در شما کمتر شود.
- اگر گلوتن باعث نامنظم شدن حرکات روده شده است، از مصرف آن خودداری کنید.
- استرس و اضطراب خود را کاهش دهید زیرا این دو حالت می‌توانند باعث اسهال و یبوست شوند.
یبوست پس از بارداری
در بسیاری از زنان، یبوست پس از زایمان رایج است. این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:
- سزارین: ممکن است بین ۳-۴ روز طول بکشد تا سیستم گوارش بعد از یک عمل جراحی اساسی (از جمله سزارین)، دوباره به حالت عادی برگردد.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که در دوران بارداری شروع می‌شوند و بلافاصله پس از زایمان به سرعت تنظیم می‌شوند، می‌توانند عملکرد روده را کندتر کنند.
- مکمل آهن: مصرف مکمل آهن که ممکن است در صورت کم خونی تجویز شود، دفع مدفوع را کندتر می‌کند.
یبوست پریودی
همچون بسیاری از علائم قاعدگی، کارشناسان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث بروز یبوست پریودی می‌شود. اما نوسان در هورمون‌های پروژسترون و استروژن و اختلالات زمینه ای، احتمالا از اصلی ترین دلایل آن هستند.
تغییرات هورمونی:
قبل از شروع قاعدگی، پروژسترون در بدن تجمع می‌یابد. این موضوع می‌تواند عملکرد سیستم گوارشی را کندتر کند و منجر به بروز یبوست درست قبل از قاعدگی و در طول آن شود.
همچنین یک نظریه وجود دارد که افزایش استروژن (نه پروژسترون) دلیل اصلی است.
اختلالات زمینه ای:
برخی از اختلالات خاص می‌توانند خطر ابتلا به یبوست پریودی را افزایش دهند. برای مثال سندرم روده‌ی تحریک پذیر (IBS) و آندومتریوز، می‌توانند احتمال بروز یبوست در دوران قاعدگی (خصوصا در چند روز اول) را افزایش دهند. اگر قاعدگی‌های بسیار دردناکی دارید، ممکن است یبوست شایع تر باشد.
منابع:
مقاله‌ی دکتر هما سعادتی متخصص طب اورژانس
