اهمیت اسید فولیک به عنوان مکمل برای بانوان در دوران بارداری

تجویز اسید فولیک در دوران بارداری بعنوان مکمل در چه بانوانی اهمیت دارد؟

تجویز این مکمل در همه ی بانوانی که در سنین باروری هستند و تصمیم به بارداری دارند توصیه می شود. اهميت تجويز فوليك اسيد در دوران قبل و طول بارداری در جلوگيری از ناهنجاری‌های جنينی مانند نقص لوله ی عصبی ( NTD* یا Spina bifida) می‌باشد. خطر NTD در طی ماه اول بارداری بوده و مصرف مكمل اسيد فوليك خطر بروز اين عارضه را تا ٧٠٪ كاهش می‌دهد.

آیا این ویتامین از طریق تغذیه به بدن فرد می رسد؟

فرم فولات در بسیاری از مواد مغذی و غلات موجود است. فولات ویتامین ب ۹ محلول در آب است و در جگر گاو، نخود فرنگی، لوبیا، آووکادو، تخم مرغ و شیر وجود دارد. اسید فولیک فرم صناعی ویتامین ب ۹ می باشد و علاوه بر امکان تهیه بصورت مولتی ویتامین و ویتامین های پری نیتال، به آرد، پاستا، نان، سریال، برنج و حتی برخی داروهای خوراکی ضدبارداری اضافه می شود تا درصورت بارداری ناخواسته سطح قابل قبولی در بدن از قبل ایجاد کرده باشد. البته مقادیر موجود اضافه شده ممکن است برای پیشگیری از نواقص جنینی کافی نباشد. چون اغلب اسید فولیک به برنج، نان، پاستا اضافه می شود و ازطرفی اسید فولیک به مواد غذایی ارگانیک اضافه نمی شود، کمبود اسید فولیک و نیاز به تجویز مکمل ممکن است بویژه در افرادی که کاربوهیدرات کم مصرف می کنند و یا آنان که بخش عمده ی مواد غذایی مصرفی شان ارگانیک می باشد بیشتر مشاهده شود.

آیا احتمال مسمو میت با اسید فولیک وجود دارد؟

توصيه می‌شود اسيد فوليك از طریق چند فرآورده مختلف تامين نگردد. گرچه در فرد با سابقه فرزند با نقص لوله عصبی تجویز مقادیری در حدود ۴ میلی گرم روزانه برای مدت چند ماه اغلب خطری ندارد.

مقادیر اسید فولیک در فرآورده های دارویی عموما چه میزان است؟

جهت تجويز مكمل اسيد فوليك می‌ بايست به محتوای فولات موجود در فرآورده‌های دارويی دقت شود.
بیشتر فرآورده‌های مولتی ويتامين موجود در داروخانه حاوی ۴/۰ تا ١ ميلي گرم فولات می‌باشند. مولتی ويتامين‌های مخصوص بارداری يا شيردهی ( نظير پری نیتال ) عموما حاوي ٨/۰ ميلي گرم فولات می‌باشند. مولتی ويتامين‌های مخصوص بيماران كليوی ( نظير نفروويت يا نفروتونيك ) عموما حاوی ۵/۰ تا ١ ميلی گرم فولات می‌باشند. بسياری از فرآورده‌های آهن موجود در داروخانه نيز حاوی مقادير متفاوتی از فولات می‌باشند.

تجويز مكمل اسيد فوليك قبل و درطول بارداری از چه زمانی اهمیت می یابد؟

برای تمام زنان در سنين باروري كه قصد بارداری دارند، توصيه می‌شود حداقل از یک ماه و ترجیحا از سه ماه قبل از اقدام جهت بارداری اسید فولیک شروع شود.

دوز توصیه شده اسید فولیک بمنظور پیشگیری از نقص جنینی چقدر است؟

بصورت کلی در بانوان حداقل روزانه ٤/۰ ميلی گرم اسيد فوليك (يا مولتی ويتامين حاوی اين مقدار فولات) مصرف گردد.
برای زنان باردار با سابقه تولد نوزاد با نقص لوله عصبی (NTD) توصيه می‌شود، روزانه دوز بالا یعنی ٤ تا ٥ ميلی گرم اسيد فوليك مصرف گردد. بعد از ۱۲ هفته از بارداری مقدار ۴۰۰ میکروگرم (۴/۰ میلی گرم) روزانه ادامه می یابد.
براي زنان بارداری كه در حال مصرف داروهاي ضد صرع ( نظير والپروات و يا كاربامازپين ) هستند توصيه می‌شود حداقل از يك ماه قبل از بارداری تا انتهای سه ماهه اول، روزانه ميزان ٤ تا ٥ ميلی گرم اسيد فوليك مصرف گردد.
طبق برخی منابع، مصرف دوزهای بالای اسید فولیک در بیماران باردار بسیار چاق، دیابتی، سلیاک و یا کرون هم توصیه می‌شود.

آیا با مصرف مكمل اسيد فوليك از تمام انواع NTD پیشگیری می کنیم؟

خیر، مصرف مكمل اسيد فوليك نمی‌تواند از تمام انواع NTD از جمله موارد مرتبط با آنورمالی‌های كروموزومی يا NTD غيرمرتبط با كمبود فولات پيشگيری كند.

آیا اسید فولیک در جلوگیری از ناهنجاری های دیگر جنینی بجز نقص لوله عصبی نقش دارد؟

تحقیقات نشان داده است که ناهنجاری های دیگری در جنین مانند نقص دستگاه ادراری، نقص دست و پا، هیدروسفالی، شکاف لب یا کام يا نقص قلبی نیز با تجویز همگانی اسید فولیک کاهش یافته اند.

آیا تجویز اسید فولیک خطری برای مادر و یا نوزاد به همراه دارد؟

با تجویز اسید فولیک در افراد با نوعی کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب ۱۲، تشخیص به تعویق می افتد و ممکن است عوارض عصبی ناشی از این کمبود بدلیل ناشناخته ماندن پیشرفت کند.
همچنین دوقلوزایی با تجویز اسید فولیک افزایش داشته است.
در یک بررسی افزایشی در سرطان پستان البته نه به اندازه معنی دار در افراد دریافت کننده اسید فولیک در دوران بارداری مشاهده شده است.
شواهدی از ابتلای نوزاد به اتوپی و بیماری های تنفسی در مواجهه با اسید فولیک گزارش شده است.
عوارض نورولوژیکی در نوزاد بجز نقص سیستم ایمنی با مصرف دوزهای بالای این مکمل گزارش شده است.

دکتر فانک فهیمی
استاد داروسازی بالینی ( فارماکوتراپی)
عضوسابق هیئت علمی
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران

: Reference

www.uptodate.com