درمان نارسایی کلیه با راهکارهای تغذیه ای ( قسمت دوم )

در قسمت اول مقاله، به معرفی پروتئین اوری به عنوان یک علامت بالینی و آزمایشگاهی نارسایی کلیه پرداخته شد. در این مقاله به تشخیص، درمان و راهکارهای تغذیه ای می پردازیم.

تشخیص آزمایشگاهی پروتئین اوری

در قدم اول، پروتئین اوری به راحتی از طریق آزمایش نوار ادراری قابل تشخیص است. این نوار قابلیت ردیابی بسیاری از مواد دیگر مانند گلوکز و خون در ادرار را نیز دارا می‌باشد. در آزمایش ادرار مقدار و شدت وجود پروتئین در خون به صورت عدد گزارش می‌شود که در کنار یافته های بالینی دیگر و شرح حال بیمار تشخیص نارسایی کلیه برای فرد گذاشته می‌شود.

چه زمانی به بیماری کلیوی شک کنیم؟

ارزیابی خطر و سوال از بیماران در خصوص سابقه خانوادگی بیماری یا ابتلا به فشار خون و دیابت و نیز معاینه، اولین قدم در تشخیص بیماری های کلیوی و پس از آن درخواست آزمایش ادرار است. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، دفع آلبومین گزارش شده در آزمایش ادرار از نخستین نشانه هاست. همچنین اندازه‌ گیری “کراتینین” به عنوان یک آزمایش مهم نشان می‌دهد وضعیت فیلتراسیون کلیه های شما چگونه است. تغییر کراتینین قبل و بعد به صورت افزایشی، منادی نارسایی کلیوی است. روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی، بیوپسی از کلیه و بررسی سی تی اسکن نیز به تشخیص نارسایی کلیه کمک می‌کند.

تاثیر درمان پر فشاری خون و درمان دیابت در بهبود پروتئین اوری

کلیه ها به منظور فیلتر کردن محتویات خون و سپس جداسازی آنها، مجهز به ساختار های ظریفی به نام گلومرول هستند. ساختار ظریف گلومرول مانند یک صافی عمل کرده و تنها به مولکول های کوچک آب و املاح ( و نه پروتئین ) اجازه عبور می‌دهد. از طرفی فشار موجود در مویرگ، خون را به جلو رانده و نقش اصلی را در فیلتراسیون اجزای خون دارد. بنابراین زمانی که فرد مبتلا به بیماری پرفشاری خون باشد یا غشای گلومرول آسیب دیده باشد، این امر منجر به دفع پروتئین از داخل خون به درون ادرار می‌شود. به همین دلیل دارو های کم کننده فشار خون یک جز اصلی در درمان پروتئین اوری به حساب می‌آیند. همچنین بر اساس نتایج جدیدترین مطالعات انجام شده، به نظر می‌رسد ترکیب برخی از دارو های کاهش دهنده قند خون، که در درمان بیماران دیابتی به کار می‌روند، می‌تواند جلوی دفع آلبومین را بگیرد.

درمان نارسایی کلیه با داروهای ادرار آور

دارو های ادرارآور ( مدر ) دسته دارویی دیگری هستند که به عنوان دارو های کاهنده پرفشاری خون از آنها یاد می‌شود که با دفع مایع و املاح اضافه از خون به بهبود علائم آزاردهنده پروتئین اوری مثل تورم دست، پا و صورت کمک می‌کنند.
این دارو ها کانال های اختصاصی در کلیه را که مسئول جذب آب و املاح به داخل خون می‌باشند مهار کرده و در نتیجه این مواد به داخل ادرار دفع می‌شوند.

محدودیت دریافت نمک و پروتئین در رژیم غذایی

یک رژیم بدون نمک یا کم نمک از ملزومات یک بیمار مبتلا به پروتئین اوری است. دریافت نمک زیاد در این افراد موجب تجمع بیشتر آب و املاح در بافت های بدن می‌شود. مصرف نمک بیشتر از 14 گرم در روز در یک فرد با بیماری مزمن کلیوی حتی در صورتی که مبتلا به دیابت نباشد، تاثیر دارو های ضد فشار خون را از بین برده و ریسک بیماری مرحله آخر کلیوی ( ESRD ) را افزایش می‌دهد. معمولا توصیه می‌شود افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی یا سندرم نفروتیک حدود حدود 2.35 گرم در روز دریافت نمک داشته باشند. همچنین گفته می‌شود محدودیت پروتئین رژیم غذایی می‌تواند تخریب غشای گلومرولی را به تاخیر بیندازد. با این حال این روش به دلیل خطر سوتغذیه و کمبود های پروتئینی توصیه نمی‌شود.  

پرهیز غذایی در بیماران کلیوی برای درمان نارسایی کلیه

• نوشابه به ویژه نوشابه های سیاه گازدار حاوی مواد افزودنی می‌باشند. این مواد افزودنی نیز به نوبه خود مقادیر زیادی فسفر دارند که برای سلامت کلیه افراد مبتلا به بیماری های مزمن کلیوی خطرناک است. حدود 200 میلی لیتر از این نوشابه ها حاوی 50 تا 100 میلی گرم فسفر افزودنی برای طعم دار کردن نوشابه هستند که به طور متفاوتی از فسفر طبیعی موجود در غذا جذب می‌شود.
• غذای های کنسرو شده به دلیل مقادیر زیاد سدیم موجود در غذاهای کنسروی که دفع آن برای کلیه نارسا مشکل است، بهتر است فرد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی از این محصولات پرهیز کرده و یا مصرف آنها را محدود کند.
• نان سبوس دار برای تغذیه افراد با کلیه های سالم در مقایسه با نان تهیه شده از آرد سفید ارجح است. ولی به دلیل مقادیر بالای فسفر و پتاسیم موجود در سبوس، افراد مبتلا به مشکلات کلیوی بهتر است به جای نان سبوس دار به سراغ نان تهیه شده از آرد سفید بروند.

Feng, C., Wu, M., Chen, Z., Yu, X., Nie, Z., Zhao, Y., & Bao, B. (2019). Effect of SGLT2 inhibitor on renal function in patients with type 2 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. International urology and nephrology, 51(4), 655-669.