فشارخون از علائم تا راه های تشخیص و درمان

افزایش فشار خون یکی از موارد بسیار شایع است که در جوامع مختلف هرساله هزینه‌های هنگفتی صرف مدیریت و درمان آن می‌شود. افزایش فشار خون به حالتی گفته می‌شود که فشارخون به شکل مزمنی از میزان طبیعی خود بیشتر باشد و به کار بردن لفظ بیماری برای فشارخون صحیح نیست. در این مطلب از آرشیو اطلاعات بیماری ها در سایت سیب به بررسی افزایش فشار خون می‌پردازیم.

فشار خون یا افزایش فشار خون

کلمه «فشارخون» یک لفظ اشتباه است که به جای «افزایش فشار خون» استفاده می‌شود. در این مطلب اغلب منظور از «فشارخون» «افزایش فشار خون» است. خون به‌واسطۀ پمپاژ قلبی و نقش سرخرگ‌ها با فشار مناسبی در همۀ بدن توزیع می‌شود.

برای تنظیم و توزیع مناسب این فشار، سیستم‌های متعددی به شکل لحظه‌ای و هماهنگ این فشار را کنترل و رصد می‌کنند. سیستم‌ عصبی خودکار، سیستم غدد درون‌ریز و سیستم کلیوی ازجمله مثال‌هایی هستند که در این تنظیم بسیار دقیق و هوشمند نقش دارند.

هرگونه اختلال در این سیستم کنترل دقیق می‌تواند باعث افزایش فشار خون (Hypertension) شود. این افزایش فشار می‌تواند باعث صدمات گستردۀ عروقی و اختلال عملکرد ارگان‌های مختلف شود.

فشارخون طبیعی

واحد اندازه‌گیری فشارخون میلی‌متر جیوه است و معمولاً با دو عدد بیان می‌شود. عدد اول اندازۀ فشارخون در لحظۀ پمپ قلب (سیستول) و عدد دوم اندازۀ این فشار در لحظۀ پرشدن قلب (دیاستول) را نشان می‌دهد.

در فشارخون نرمال سیستولیک ‌کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ است و فشارخون بالا به حالتی گفته می‌شود که فشار سیستولیک بین ۱۲۰-۱۲۹ و دیاستولیک کمتر از ۸۰ است؛ اما، این افزایش فشار خون نیست و این در واقع حد بالای فشارخون طبیعی است.

تشخیص فشار خون

همان‌ طور که گفته شد فشارخون بالا؛ یعنی وقتی‌که میزان فشارخون از حالت طبیعی بیشتر باشد. معیارهای مختلفی برای تعریف فشارخون وجود دارند؛ اما در بروزترین و پذیرفته‌شده‌ترین معیار، افزایش فشار خون‌ـ‌پرفشاری‌خون شامل سه مرحلۀ (stage) زیر است :

• مرحلۀ یک: فشار سیستولیک 130-139 یا دیاستولیک بین ۸۰-۸۹؛
• مرحلۀ دو: فشار سیستولیک بیش از ۱۴۰ یا دیاستولیک بیش از ۹۰ میلی‌متر جیوه؛
• بحران فشارخون: فشار سیستولیک بالاتر از 180 و فشار دیاستولیک بالاتر از 120.

برای تأیید تشخیص فشار خون معمولاً اندازه‌گیری در چند نوبت متفاوت انجام می‌شود و بایستی مطمئن شد که اندازه‌گیری با رعایت اصول اندازه‌گیری صحیح فشارخون صورت گرفته باشد.

برای تشخیص فشار خون، اغلب علاوه بر چند نوبت اندازه‌گیری فشارخون، نیاز به بررسی چند تست آزمایشگاهی نیز هست که به شناسایی علت آن کمک می‌کند.

علل افزایش فشارخون

بیماری افزایش فشار خون به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. در نوع اولیه عواملی نظیر سن بالا، چاقی، سابقۀ فامیلی، فعالیت فیزیکی کم و مصرف زیاد نمک و الکل عواملی‌اند که ریسک بیماری را افزایش می‌دهند.

افزایش فشار خون همچنین می‌تواند به‌دلیل موارد زیر بروز پیدا کند:

• مصرف داروها: گروهی از داروهای ضدحاملگی، مصرف طولانی و مستمر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مثل پروفن، ایندومتاسین یا داروهای مشابه آن‌ها) و استروئیدها، داروهای ضداحتقان مثل فنیل‌افرین، بعضی از داروهای لاغرکننده ، آمفتامین و متافتامین؛
• افزایش هورمون‌ها نظیر افزایش تولید هورمون آلدسترون، کورتیزول و تیروئید؛
• تنگی عروق کلیوی.

پزشک بعد از تشخیص و شرح‌حال ‌و معاینات اولیه درصورت لزوم بررسی‌های پاراکلینیک لازم مانند نوار قلبی، اکوکاردیوگرافی، عکس قفسۀ سینه و آزمایشات لازم خون و ادرار را درخواست خواهد کرد.

علائم فشار خون بالا

در بین همۀ علائم فشار خون بالا شایع‌ترین و خطرناک‌ترین آن‌ها «بی‌علامت» بودن آن است. فشارخون بالا می‌تواند سال‌های طولانی ‌و بدون هیچ علامتی به‌تدریج باعث صدمات جدی به ارگان‌های مختلف شود و متأسفانه زمانی علائم این صدمات ظاهر می‌شوند که برای اقدام مناسب دیر است.

به همین دلیل قاتل خاموش نامیده شده است. سکتۀ حاد قلبی یکی از معروف‌ترین این صدمات مرگ‌بار است و از این دست عوارض می‌شود به نارسایی احتقانی قلب، سکته مغزی، نارسایی کلیوی، خونریزی داخل چشم و موارد متعدد دیگر اشاره کرد.

سردرد ناشی از افزایش فشار خون گاهی درصورت افزایش ناگهانی و شدید فشارخون ممکن است دیده شود. البته افزایش فشار خون یکی از شایع‌ترین علل خونریزی داخلی مغز است که درصورت ظاهرشدن با سردرد بسیار شدید همراه است. بنابراین، درصورت بروز سردرد شدید از خود درمانی بپرهیزید و با پزشک خود مشورت کنید.

رایج‌ترین نشانه های افزایش فشار خون

همان ‌طور که گفته شد، افزایش فشار خون ممکن است سال‌ها بدون علامت باشد و با آسیب‌زدن به ارگان‌های مختلف با علائم بسیار متنوعی ظاهر شود. رایج‌ترین نشانه های افزایش فشار خون می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• سردرد شدید؛
• خون‌دماغ شدن؛
• خستگی و گیجی؛
• مشکلات بینایی؛
• درد قفسۀ سینه؛
• سخت نفس‌کشیدن؛
• نامنظم‌بودن ضربان قلب؛
• تپش قلب؛
• وجود خون در ادرار؛
• احساس ضربان در سینه، گردن و گوش‌ها؛
• اضطراب؛
• مشکلات خواب؛
• و…‌.

همان ‌طور که می‌بینیم، اغلب این علائم غیراختصاصی هستند و علامت خاصی برای تشخیص فشار خون وجود ندارد.

درمان فشارخون بالا

قدم اولِ درمان فشارخون بالا تغییر سبک زندگی است که در افراد بسیاری باعث می‌شود تا سال‌ها نیاز به مصرف دارو نداشته نباشد. تغییر سبک زندگی برای کنترل فشارخون شامل موارد زیر می‌شود:

• کاهش مصرف نمک؛
• کاهش وزن؛
• کاهش مصرف غذاهای چرب و پرکالری؛
• بهبود زمان و کیفیت خواب؛
• کاهش مصرف الکل؛
• افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش منظم.

پزشک ممکن است براساس پاسخ فشارخون به روش‌های غیردارویی، هم‌زمان، توصیه کند که از دارو برای کنترل مناسب فشارخون استفاده کنید.

در واقع حتی اگر نیاز به مصرف دارو دارید، باید سبک زندگی خود را به‌هرحال تغییر دهید تا بتوان حداقل با دوز داروی کمتری فشارخون را کنترل کرد.

طیف متنوعی از داروها برای کنترل فشارخون در دسترس‌اند که هرکدام با مکانیسم خاصی اثربخش هستند. پزشک متناسب با شرایط هر فرد می‌تواند از یک دارو یا ترکیبی از چند داروی متفاوت برای کنترل فشارخون استفاده کند.

مواد غذایی که فشار خون را افزایش می‌دهند

همان‌طور که گفته شد، یک گام مهم در کنترل فشار خون، رعایت سبک زندگی است. مواد غذایی مستقیماً و غیرمستقیم می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند؛ بنابراین، دانستن اینکه چه مواد غذایی را باید کمتر مصرف کنید بخش مهمی در سبک زندگی شما دارد.

پرمصرف‌ترین مواد غذایی که فشار خون را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:

• نمک. مهم‌ترین ماده‌ای که باید کاهش دهید نمک است. البته نباید میزان آن را به صفر برسانید چراکه بدن به میزان اندکی به آن نیاز دارد؛
• سس‌ها؛
• مواد غذایی با اسیدهای چرب اشباع و اسیدهای چرب ترانس؛
• گوشت قرمز؛
• غذاهای سرخ‌شده و فست فودها؛
• مواد غذایی کنسروی؛
• قهوه؛
• کره و روغن‌ها؛
• کالباس؛
• الکل و انواع نوشیدنی‌های الکلی؛
• و…‌.

خلاصه

افزایش یا پرفشاری خون به‌دلیل شیوع فراوان ( بیش از ۳۰ درصد افراد جامعه) ‌و نداشتن علامت اختصاصی قاتل خاموش نامیده شده است.

تشخیص و درمان مناسب این بیماری معمولاً به سادگی میسر و در دسترس است؛ اما، بی‌توجهی به کنترل و درمان مناسب آن می‌تواند باعث مشکلات بسیار خطرناک، از سکته‌های قلبی و مغزی گرفته تا نارسایی قلب و کلیه، شود.

پرسش و پاسخ درباره فشارخون از علائم تا راه های تشخیص و درمان:

منابع

www.uptodate.com