تاریخ ارسال : ۰۲ شهریور ۱۳۹۹
انهدام زیستگاه های طبیعی، حیات وحش را ملزم به ورود به محیط زیست انسان می کند و موجب بروز بیماری های جدید می شود.
اخیرا روزنامه گاردین در مقاله hی با تیتر فوق می نویسد پژوهشگرانی که روابط بین ویروس ها، حیات وحش، و انهدام زیستگاه های طبیعی را بررسی می کنند، هشدار می دهند چنانچه فعالیت های خودسرانه و بی قید و بند انسان در طبیعت تغییر نکند، پاندمی های کشنده بیشتری نظیر کوید-19 در انتظار ما خواهد بود.
جنگل زدائی و خشک کردن تالاب ها جهت مصارف انسان، گونه های جانوران بیگانه را از کُنام و پناهگاه تکاملی آن ها رانده و وارد محیط زیست انسان و تعامل با انسان می کند، و منجر به بروز بیماری های جدید می شود. هرچند سه چهارم بیماری های جدید منشاء حیوانی دارند، اما فعالیت های انسان موجب افزایش ریسک بروز بیماری شده است.
گونه های حیوانی، از جمله خفاش ها سعی در اختصاصی نمودن محدوده ی زیستگاه طبیعی خود می کنند و در نتیجه، احتمال انتقال ویروس ها از خفاش ها به سایر حیوانات، و یا احتمال تماس خفاش ها با سایر میکرب های بیماری زای جدید، کاهش می یابد. اما با تبدیل زمین های طبیعی به بهره وری انسان، احتمال تماس با این ویروس ها و احتمال جهش ویروس ها از یک گونه حیوانی به گونه دیگر افزایش می یابد.
با نابودی زیستگاه های طبیعی، حیات وحش نهایتا مجبور به ورود به محیط زیست انسان (مناطق شهری، زراعی، صنعتی) می شود. این موضوع بویژه در مورد خفاش ها که می توانند از حشراتی که به نور چراغ ها و میوه های باغ ها جذب می شوند، تغذیه کنند صادق است.
پژوهشگران دانشگاه مونپلیه (فرانسه) در سال 2018 پیش بینی کردند کرونا ویروس جدیدی از خفاش ها از مناطق پُر تنش محیط زیستی آسیا سر باز خواهد زد. “راجر فروتس” متخصص بیماری های عفونی در این گروه می گوید، پژوهش های متعدد حاکی از افزایش تراکم و تنوع ویروس های منتقله از خفاش ها به مناطق زیستی انسان است. وی اضافه می کند “ما محیط زیست طبیعی خفاش ها را نابود می کنیم، و آن ها چاره ئی جز تطبیق با محیط جدید دست ساز انسان ندارند. به این ترتیب تبادل گونه های میکربی بین جاندارانی اتفاق می افتد که در حیات وحش طبیعی رخ نمی دهد”.
فروتس می گوید “انهدام زیستگاه طبیعی، یکی از شرایط پایه ئی برای بروز ویروس های جدید است”. تا کنون حدود 3200 نوع کرونا ویروس در خفاش ها شناسائی شده اند ولی اکثرا به انسان آسیب نمی رسانند. اما دو نوع “ساربکوویروس” در آسیای شرقی با خویشاوندی نزدیک، عوامل شیوع بیماری های سارز و کوید-19 بوده اند.
مقاله “تلاقی رویدادهای آبشخور پاندمی، و آموخته هائی جهت خطرات آینده” توسط فروتس و همکاران در نشریه “مرزهای پزشکی” استدلال می کند برای پیشگیری از اپیدمی های آینده، می باید اذعان کنیم علت انتشار بیماری از حیوانات، فعالیت های مخرب انسان در طبیعت است… کانون توجه می باید معطوف به تنظیم مناسب فعالیت های انسان باشد”. این مقاله ظهور ساربکوویروس در آسیای شرقی را قطعی پیش بینی می کند، و اپیدمی های دیگری از سایر نقاط زمین را نیز محتمل می شمارد.
برزیل به خاطر صاف کردن وسیع جنگل های آمازون جزو مناطق نگران کننده است. مرکز پژوهشی بیوبانک (برزیل)، میزان شیوع ویروس در بین خفاش های جنگل های بکر را در مقایسه با خفاش هائی که در مجاورت جنگل های صاف شده زندگی می کنند، به ترتیب برابر با 3.7% و 9.3% اندازه گیری کرده اند. همچنین، پژوهش های دانشگاه کالیفرنیا در جنگل های تحت انقراض “میانمار” نشان می دهد گونه های حیوانی که تحت تهدید یا خطر نابودی قرار دارند، در مقایسه با حیواناتی که در خطر کم تری از نظر نابودی زیستگاه یا شکار هستند، به احتمال بیشتری مبتلا به عفونت های ویروسی می شوند.
در طبیعت بکر، بیماری ها توسط روندهای طبیعی، تضعیف و کنترل می شوند. اما وقتی انسان تعادل اقلیمی را بر هم می زند، روند کنترل بیماری مختل می شود. مثلا بیماری “لایم” در امریکای جنوبی توسط جانور جونده ئی به نام “کاپی بارا” به انسان منتقل می شود. برخی شهرداری ها جهت پیشگیری بیماری، این جوندگان را جمع آوری می کنند. اما در مناطقی که جاگوارها (پلنگ خالدار امریکائی) زندگی می کنند بیماری لایم مشاهده نمی شود زیرا جمعیت کاپی بارا توسط جگوارها کنترل می شود. وقتی گونه های ناهمگن که به صورت طبیعی همزیست نیستند، در جوار هم قرار می گیرند، جهش ویروس ها از یک گونه به گونه دیگر و بروز یک بیماری جدید امکان پذیر می شود.
در نهایت، درک و آگاهی ما از رابطه تنگاتنگ و حلقه اتصال سلامتی ما با نحوه ی رفتار ما در طبیعت امری حیاتی ست. سلامتی ما در گرو نحوی رفتار ما با طبیعت است.
برگردان و تلخیص: دکتر یوسف جلالی
