آنچه در مورد سقط ناخواسته جنین نمی‌دانید

سقط جنین ناخواسته از جمله مسائل مهم و چالش برانگیز پزشکی زنان است. کشور های مختلف جهان قوانین متفاوتی در این خصوص وضع و اعمال کرده‌اند. اگرچه بسیاری از سقط های جنین صورت گرفته با مجوز قانون آن کشور و زیر نظر پزشک معالج با درخواست خود مادر انجام می‌شود، اما در موارد زیادی این اتفاق سقط جنین ناخواسته بوده و بدون اینکه مادر مایل به سقط باشد یا حتی از آن اطلاع داشته باشد، جنین از بین رفته است. به سبب اهمیت این موضوع، در این مقاله از سری مقالات مادر و کودک قصد داریم به عوامل و شاخص‌هایی که منجر به سقط جنین در رحم مادر می‌شود، اشاره‌ای داشته باشیم؛ با ما همراه باشید.

علامت سقط جنین در مادر چیست؟

ابتدا به علامت‌های سقط ناخواسته در مادر می‌پردازیم. سقط ناخواسته به معنی پایان بارداری قبل از هفته 20‌ام بارداری مادر است در واقع سقط جنین در اولین هفته بارداری اتفاق می‌افتد. بیشتر سقط‌های ناخواسته جنین در 3 ماهه اول رخ می‌دهد که برای جنین دوره بسیار مهمی بچرا که زمان تشکیل‌شدن هسته اندام‌ها و ارگان‌های بدنش است و به همین جهت به آن ارگانوژنز گفته می‌شود. اگر سقط در این دوره و به طور کلی سقط جنین در اولین هفته بارداری اتفاق افتد، علائمی شبیه به خونریزی معمول در قاعدگی مثل لکه‌بینی یا گرفتگی و درد ماهیچه‌ای خواهد داشت. هر چقدر جنین بزرگ‌تر باشد، سقط آن با علائم بارزتری برای مادر همراه است.

با توجه به زمان بارداری می‌توان به سوال، درد سقط جنین چقدر است؟ به درستی پاسخ داد. درد سقط جنین در اولین هفته بارداری همچون دردهای ماهانه قاعدگی و پریودی است اما سقط در هفته‌های بعدی می‌تواند خود را به صورت دفع لخته‌های خون یا درد‌های شکمی و عضلانی شدیدتر نشان دهد.

یعنی هرچه زمان بارداری طولانی‌تر باشد، درد سقط جنین بیشتر است. البته باید توجه داشت که در برخی مواقع، سقط اتفاق افتاده هیچ علامتی ندارد و مادر به دنبال معاینات روتین و انجام سونوگرافی متوجه از دست رفتن جنین خود می‌شود. این اتفاق معمولاً در پی بارداری ناخواسته و سقط رخ می‌دهد.

سونوگرافی یک روش تصویربرداری قابل قبول برای بررسی جنین و حرکات او در رحم مادر می‌باشد.

عوامل موثر در افزایش سقط جنین ناخواسته

سقط جنین ناخواسته، علل بسیار متفاوتی می‌تواند داشته باشد؛ از یک عفونت ساده در مادر تا یک بیماری ژنتیکی در جنین، در ادامه به طور خلاصه‌ عوامل بیشتر شناخته شده در سقط ناخواسته اشاره می‌کنیم.

عفونت‎ ها

ابتلای مادر به برخی عفونت‌های خاص می‌تواند ریسک سقط جنین خود را افزایش دهد. این دسته عفونت‌ها که به اختصار TORCH خوانده می‌شوند، شامل

• عفونت‌های توکسوپلاسما (T)
• عفونت با ویروس CMV (C)
• ویروس سرخجه یا Rubella (R)
• ویروس Herpes (H)
• و سایر ویروس‌ها (O) نظیر هپاتیت و HIV

هستند. عفونت‌های باکتریایی مانند لیستریا و سیفلیس هم می‌توانند باعث ناهنجاری‌های شدید جنینی یا سقط شوند.

ناهنجاری های کروموزومی

در هسته سلول‌های بدن، ماده ژنتیکی سلول وجود دارد که از کروموزوم‌ها تشکیل شده است. کروموزوم‌ها ژن‌های انسانی را در خود جای داده‌اند. نقایص کروموزومی گاهی آنقدر شدید است که با عملکرد‌های حیاتی بدن نوزاد منافات داشته و باعث سقط جنین می‌شوند. به همین دلیل در مادری که سابقه سقط یا سقط‌های مکرر داشته است، علاوه بر آزمایش عفونت TORCH باید از مایع آمنیوتیک نمونه گرفته شود و ژنتیک جنین بررسی شود. سقط جنین در اولین هفته بارداری معمولاً به دلیل مشکلات ژنتیک و کروموزومی جنین رخ می‌دهد.

بیماری های متابولیک مادر

دیابت و بیماری غده تیروئید مادر نیز در صورتی که کنترل نشود، ممکن است با سقط ناخواسته در جنین همراه باشد. این نوع سقط بیشتر زمانی رخ می‌دهد که بارداری ناخواسته و سقط در پی هم هستند و مادر از بارداری بی‌اطلاع است.

اختلالات هورمونی

یکی از عوامل مهم سقط در بارداری مادران اختلالات هورمونی است.

بیماری‌های سیستم ایمنی

این دسته از بیماری‌ها می‌توانند منجر به پاسخ نابجای سلول‌های سیستم ایمنی به بافت‌های رحمی و جنین شده و جنین را در داخل رحم مادر از بین ببرد. بیماری لوپوس که بسیاری از زنان را می‌تواند درگیر کند، از این دست می‌باشد. بیماری دیگری موسوم به APS یا سندرم آنتی‌بادی علیه فسفولیپید خود را به صورت سقط‌های مکرر (3 بار یا بیشتر) و تشکیل لخته در عروق نشان می‌دهد.

مشکلات ساختاری

برخی اوقات سقط جنین ناشی از آناتومی نامناسب دهانه رحم مادر است.

مصرف دخانیات، موادمخدر یا نوشیدنی‌های الکلی

سیگار کشیدن، مصرف نوشیدنی‌‌های الکلی و استفاده از مواد مخدر در طول مدت بارداری همگی می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. بعضی تحقیقات رابطه‌ای بین میزان مصرف زیاد کافئین و افزایش خطر سقط جنین را نشان می‌دهند.

دارو ها، مواد سمی و پرتوها

داروهای بسیار زیادی که توسط مادران به دلایل مختلف مصرف می‌شود، باید در بارداری تعدیل دوز یا قطع شوند. حتی بسیاری از مسکن‌های معمول مثل ایبوپروفن یا آسپرین باید با مجوز پزشک در بارداری مصرف شوند. تماس مادر با موادسمی نظیر آرسنیک، سرب یا فرمالدهید و یا اشعه‌گرفتن زیاد مادر برای جنین خطرناک است.

تاثیر امواج الکترومغناطیسی بر روی سلامت بارداری

امواج الکترومغناطیسی شامل طیف وسیعی از امواج قابل درک (مانند نور رنگی) تا غیر قابل درک (امواج فروسرخ، فرابنفش، رادیویی) هستند. میدان الکترومغناطیس به دو دسته فرکانس پایین مانند خطوط برق، ترانسفورماتورها، لوازم‌برقی خانه و فرکانس بالا مانند شبکه‌های بی‌سیم، سیستم‌های هوشمند بلوتوثی، دکل‌های مخابراتی، دستگاه‌های بی‌سیم مانند تلفن‌همراه و تلفن‌های بی‌سیم تقسیم می‌شوند. با گسترش فناوری‌های ارتباطی امروزی همچون گوشی‌های تلفن همراه، با نگاهی به آمار به نظر می‌رسد، میزان سقط‌های جنینی و همچنین ناباروری افزایش داشته است.

بر اساس مطالعاتی که در آوریل ۲۰۱۷ توسط محققان اروپایی انجام شد، مادرانی که در دوران بارداری خود بیشترین استفاده از وسایل الکترونیکی همچون موبایل، لپ‌تاپ، تبلت، سیستم‌های بلوتوثی، Wi-Fi را داشته‌اند، کودکان‌شان به نسبت قابل توجهی بیشتر به عارضه‌هایی نظیر استرس، سندرم‌های ترس شبانه، اختلالات حرکتی، اختلالات خواب و اختلالات حافظه دچار بودند.

سازمان بهداشت جهانی تحقیقات بسیاری بر روی ارتباط امواج الکترومفناطیسی و فرکانس رادیویی با سرطان‌ها انجام داده است. با وجود تحقیقات گسترده تا به امروز هیچ شواهدی مبنی بر این که قرار گرفتن در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی سطح پایین برای سلامتی انسان مضر است، وجود ندارد. اما متقابلاً تماس با میدان‌های مغناطیسی فرکانس بالا به خصوص برای طولانی‌مدت ضرر دارد.

به نظر می‌رسد؛ امواج پارازیت و امواج با فرکانس بالا و حتی استفاده زیاد از موبایل بر روی سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک اثرات سوء دارند. علاوه بر علائمی مثل افسردگی، بی‌حوصلگی و بی‌قراری، تاثیر این پرتوها بر حرکات دودی شکل لوله‌های رحمی باعث حاملگی‌های خارج رحمی و نارسایی در جایگزین‌شدن درست جنین و جفت در رحم می‌شود که ریسک سقط‌های ناخواسته را افزایش می‌دهد. در موارد نادری نقایص ژنتیکی و کروموزوم به دنبال تماس مداوم با این پرتوها گزارش شده است.

چند راهکار برای پیشگیری از سقط و داشتن یک بارداری سالم

بسیاری از افراد قبل از اطلاع از باردار شدن، دچار سقط جنین می‌شوند. زنان باردار می‌توانند با داشتن حاملگی سالم‌تر، باعث کاهش خطر پایان زودرس بارداری و سقط جنین شوند. باید در نظر داشت که در بیشتر موارد نمی‌توان از سقط جنین جلوگیری کرد. اما می‌توان با رعایت این نکات شانس بارداری سالم را بهبود بخشید و احتمال خطر سقط جنین را کاهش داد.

1. مصرف اسید فولیک در دوران بارداری

اگر مادر باردار، هر روز 400 میکروگرم اسیدفولیک استفاده کند، احتمال نقص‌های زمان تولد نوزاد را به شدت کاهش می‌دهد. البته داشتن یک رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات نیز در این راه بسیار کمک‌کننده و مهم است.

2. داشتن سبک زندگی سالم

اگر مادر بارداری هستید از سیگارکشیدن، استفاده از الکل و موادمخدر در طول دوره بارداری به شدت پرهیز کنید. برای سپری کردن یک بارداری سالم و به‌دنیا آمدن نوزادی سالم و سرحال بهترین کار داشتن ورزش منظم، خواب کافی و یک رژیم غذایی سالم است.

همچنین توصیه می‌شود از مصرف کافئین(قهوه، چای و …) پرهیز کرده یا روزانه حداکثر 300 میلی‌گرم استفاده کنید.

3. داشتن وزن متناسب

اضافه وزن، چاقی یا کمبود وزن ممکن است، خطر عوارض حاملگی از جمله سقط جنین را افزایش  ‌دهد.

4. بیماری های مقاربتی

برخی از بیماری‌های مقاربتی می‌توانند، منجر به عوارض دوران بارداری از جمله سقط جنین شوند که لازم است قبل از بارداری تست مربوط به این بیماری‌ها انجام و در صورت مثبت‌بودن درمان صورت گیرد.

5. سن

یکی از دلایل سقط جنین سن بالای مادر برای بارداری است. بسیاری از سقط‌های ناخواسته در زنان بالای 40 سال دیده می‌شود.

6. داشتن یک تغذیه سالم

غذاهایی مانند گوشت گوسفند، جگر، تخم مرغ، کره و شیر محلی که حاوی مواد‌معدنی و ویتامین‌های لازم برای بدن بوده و برای یک بارداری سالم ضروری است. همچنین مصرف نخود، لوبیا و خرما که حاوی ویتامین B هستند، سبب جلوگیری از تولد نوزاد ناقص یا سقط جنین می‌شوند. جالب است بدانید که مصرف لوبیا سبب تنظیم عادت ماهیانه نیز می‌شود.

7. داشتن استراحت کافی

در سه ماهه اول بارداری داشتن خواب شبانه مفید و یک چرت عصرگاهی به همراه پرهیز از انجام کارهای سخت به داشتن یک حاملگی کامل و بی‌خطر کمک قابل توجهی می‌کند.
مطالعات تاکنون ثابت نکرده‌اند که اضطراب و افسردگی خفیف‌ می‌تواند سبب سقط جنین شود. با این حال پس از سقط ممکن است این دسته از مشکلات با زوجین همراه ‌شوند که با کمک مشاور،‌ می‌توان به همسران کمک کرد تا با آن کنار بیایند و در محیطی سالم و با ذهنی باز به بارداری مجدد فکر کنند.

در پایان

بارداری و پرورش جنین برای هر زوجی یک شرایط خاص و استثنائی است به همین دلیل است که از زوجین خواسته می‌شود برای بارداری‌های آگاهانه ابتدا شرایط را از نظر جسمی و روحی آماده نموده و سپس اقدام به بارداری نمایند. این اقدامات شامل آزمایش‌های قبل از بارداری، تغذیه مناسب والدین و … است تا از سلامت جسمی مادر اطمینان حاصل شود. اما متاسفانه در بارداری ناخواسته و سقط که معمولاً در پی هم رخ می‌دهند بیشترین آسیب روانی عاید زوجین می‌شود.

سوالات متداول درباره سقط ناخواسته جنین

منابع

https://www.webmd.com