از دیابت در بارداری چه می دانید ؟ عوارض، مدیریت و درمان دیابت

دیابت یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مربوط به متابولیسم در انسان شناخته شده است. حال اگر همین دیابت در هنگام بارداری وجود داشته باشد، چه اتفاقی برای مادر خواهد افتاد؟ دیابت در بارداری یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین عوارض بارداری در زنان به شمار می‌رود. در این مطلب از اطلاعات بیماری ها در مجلۀ سیب قصد داریم تا ببینیم علائم دیابت در بارداری چیست و برای آن چه کارهایی باید انجام دهیم.

دیابت بارداری یا دیابت در بارداری؟!

دیابت بارداری به معنای افزایش قند خون مادر در دوران حاملگی است که با کمک معیارهای آزمایشگاهی و بالینی اثبات می‌شود. دیابت بارداری (GDM) با افزایش قند خون برای اولین بار در سه ماهۀ دوم یا سوم بارداری تعریف می‌شود و اگر پیش از آن قند خون شخص بالا باشد، دیابت ناشی از بارداری نیست.

این مسئله از آن جهت حائز اهمیت است که دیابت بارداری خود به شکل مجزا یکی از انواع دیابت به شمار می‌رود و این در حالی است که فرد مبتلابه دیابت نوع یک یا دو یا… در دوران بارداری قند خون بالایی دارد. در این مطلب دیابت بارداری و دیابت در بارداری بر مبنای همین تعریف دو عنوان متفاوت هستند.

در هر دو صورت کنترل قند خون اصل درمانی مهم برای جلوگیری از عوارض مربوطه و یک بارداری رضایت‌بخش است.

علائم دیابت در بارداری

به‌طور کلی خیلی اوقات دیابت علائم مشخصی ندارد و در آزمایش‌های روتین یا هنگامی که عوارض آن نمایان می‌شود تشخیص داده می‌شود. علائم دیابت در بارداری و در شرایط دیگر شامل یک سری علائم و عوارض کلی است که باعث می‌شود به قند خون بالا شک کنیم. این علائم به‌طور کلی عبارت‌اند از:

• پرنوشی؛
• پرادراری؛
• تغییرات وزن؛
• خستگی؛
• تغییرات اشتها؛
• تاری دید؛
• افزایش عفونت‌ها.

عوارض دیابت در بارداری

عوارض دیابت در بارداری به دو دستۀ عوارض دیابت برای مادر و عوارض برای جنین تقسیم می‌شوند. در واقع بالابودن قند خون هم بر سلامت مادر تأثیر می‌گذارد و هم می‌تواند موجب ایجاد مشکلات مختلفی در جنین شود.

مادری که مبتلابه دیابت بارداری شده است در معرض عفونت، زایمان زودهنگام، افزایش حجم مایع آمنیوتیک و درنهایت آسیب به کلیه و شبکیه چشم قرار دارد.

سلامت جنین نیز در چنین شرایطی به خطر می‌افتد و عوارض احتمالی همچون ناهنجاری‌های قلبی، سندرم زجر تنفسی، بزرگی قلب و اختلالات متابولیک در انتظار نوزاد است.

از عوارض دیابت بارداری مرده‌زایی جنین است. همچنین عارضه دیگر تولد نوزاد با وزن بالا است که اصطلاحاً به آن «ماکروزومی» گفته می‌شود. ماکروزومی علاوه بر اینکه سلامت جنین را به خطر می‌اندازد و پس از تولد موجب ایجاد بیماری‌هایی می‌شود، باعث سخت‌شدن زایمان و ایجاد آسیب‌های حین زایمان نیز می‌شود.

همچنین نوزادان متولدشده از مادران مبتلابه دیابت بارداری در آینده مستعد ابتلا به دیابت و چاقی هستند.

نظارت بر رشد و تکامل جنین

یک نکتۀ مهم در دیابت بارداری نظارت بر رشد و تکامل جنین است. در طی بارداری، جنین باید به‌صورت ماهانه با سونوگرافی ارزیابی شود.

شمارش حرکات جنین از هفتۀ 28 به بعد نیز باید به مادر آموزش داده شود و به‌صورت دقیق توسط او انجام شود. پزشک در هفته‌های 32 تا 3۴ حاملگی نیز ممکن است آزمون بی‌خطر و مفیدی به نام «تست بدون استرس» یا «non-stress test» (NST) برای بیمار انجام دهد تا از سلامت قلب جنین اطمینان حاصل کند.

قند خون در دوران بارداری باید چند باشد؟

اگر خانمی پیش از اقدام به بارداری دیابت داشته باشد، لازم است قبل از اقدام برای بچه‌دارشدن میزان قند خون خود را با درمان مناسب و کافی به سطح ایمن برای بارداری برساند.

در چنین شرایطی که مادر از پیش از باردار‌شدن به دیابت مبتلاست، اقدامات نظارتی مانند چک‌کردن قند خون چند بار در روز، سنجش دقیق فشارخون و همچنین کنترل عوارض کلیوی و چشمی دیابت توصیه می‌شود.

در حالت طبیعی در دوران بارداری قند خون ناشتا باید کمتر از 92 باشد تا نرمال محسوب شود. در افراد غیرباردار این عدد مقداری بیشتر است و به این دلیل است که در بارداری حجم داخل عروقی افزایش می‌یابد؛ بنابراین، غلظت قند خون کمتر اندازه‌گیری می‌شود.

اگر شخصِ بارداری از قبل مبتلابه دیابت بود یا اینکه به دیابت بارداری مبتلا شد، باتوجه‌به وضعیت او پزشک تصمیم می‌گیرد که در برنامۀ درمانی او قند خون هدف، چه مقداری باشد.

جلوگیری از دیابت بارداری

در واقع شاید بتوان گفت که، جلوگیری از دیابت بارداری شاید ممکن نباشد؛ یعنی اینکه ابتلا به دیابت بارداری بیشتر به ژنتیک و یک سری موارد بستگی دارد که اغلب تحت کنترل ما نیستند. درمجموع رعایت یک سبک زندگی سالم، مصرف غذاهای سالم، فعالیت ورزشی و وزن مناسب چه در زمان بارداری و چه پیش از آن می‌تواند تا حد زیادی باعث جلوگیری از دیابت بارداری شود.

بودن یا نبودن فاکتورهای خطر می‌تواند تا حد زیادی پیشگویی‌کنندۀ ابتلا به دیابت بارداری باشد. پزشک ابتدا با سؤال پرسیدن و بررسی فاکتورهای خطر برای دیابت مادر را ارزیابی می‌کند. مواردی که فاکتورهای خطر برای دیابت بارداری شناخته می‌شوند عبارت‌اند از:

• سابقۀ دیابت نوع دو در خویشاوندان نزدیک؛
• سن بالای 30 سال؛
• چاقی با BMI بیشتر از 30؛
• مادری که در بارداری‌های قبلی خود سابقه‌ای از تولد نوزاد مرده یا با وزن بالا داشته باشد؛
• سابقۀ دیابت بارداری در حاملگی‌های قبلی؛
• مصرف برخی از داروها مانند کورتون.

غربالگری در دیابت بارداری

باتوجه‌به عوارض فراوان برای جنین و مادر، لازم است مادران قبل از حاملگی و در طی آن از زمان و نحوۀ غربالگری دیابت بارداری اطلاع کافی داشته باشند.

دیابت بارداری یک شرایط ویژه در فردی سالم است که برای اولین بار طی بارداری او اتفاق افتاده و درنتیجه نحوۀ بررسی و غربالگری در این دوران با دیابتی که قبل از بارداری در مادر وجود داشته است متفاوت است. تمامی مادران حد فاصل هفتۀ 2۴ تا 28 حاملگی در ویزیت بارداری خود باید ازنظر وجود این بیماری بررسی شوند.

در این غربالگری پزشک ابتدا قند خون یک ساعته و به دنبال آن مصرف ۵0 گرم گلوکز خوراکی را می‌سنجد. درصورتی‌که، این مقدار از حد طبیعی برای آزمایش بالاتر باشد اقدام بعدی آزمایش قند خون 3 ساعته با 100 گرم گلوکز خوراکی است که به‌صورت ناشتا برای فرد انجام می‌شود.

درصورتی‌که، این تست نیز مثبت شود فرد مبتلابه دیابت بارداری بوده است و باید تحت رژیم درمانی تغذیه‌ای یا دارویی قرار گیرد.

 درمان قند خون بالا در بارداری

درصورت وجود عوامل خطر، در اولین ویزیت بارداری پزشک آزمایش قند خون با 7۵ گرم گلوکز خوراکی را برای بیمار درخواست داده و سطح قند خون را یک ساعت و سپس دو ساعت بعد از خوردن این مقدار گلوکز اندازه‌گیری می‌کند.

این آزمایش همچنین، در اولین فرصت پس از زایمان، در مادری که در طی دورۀ بارداری به این بیماری مبتلا شده است انجام می‌شود؛ زیرا خود دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت کامل را پس از بارداری افزایش می‌دهد.

درمان قند خون بالا در بارداری بستگی به مقدار قند خون ناشتا در آزمایش و میزان موفقیت بیمار در کنترل قند خون دارد.

اگر درمان‌های تغذیه‌ای و رژیم درمانی در فرایند درمان قند خون بالا در بارداری مؤثر نباشند، درمان دارویی با انسولین برای فرد شروع می‌شود. این نکته گفتنی است که پس از رعایت رژیم غذایی مناسب، درمان دیابت بارداری با انسولین است و بهتر است از داروهای کنترل‌کنندۀ قند خون در زمان بارداری استفاده نشود.

آیا دیابت بارداری بعد از زایمان رفع می ‌شود؟

قند خون افرادی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند اغلب بعد از زایمان به محدودۀ طبیعی باز می‌گردد. گروهی از این افراد کاملاً خوب نمی‌شوند و دیابت آن‌ها بعد از بارداری نیز ادامه می‌یابد.

با وجود اینکه اغلب افراد مبتلابه دیابت بارداری بعد از زایمان بهبود می‌یابند؛ اما، به احتمال 30ـ۶0 درصد در 10 تا 30 سال آینده به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند.

اگر درمورد دیابت بارداری سؤالی دارید، در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب پاسخ‌گوی شما باشند.

سوالات متداول درباره از دیابت در بارداری