کمر درد، پادرد و سایر عوارض تنگی کانال نخاع

یکی از بیماری‌های ستون فقرات که متاسفانه دیر تشخیص داده می‌شود، تنگی کانال استخوانی داخل ستون فقرات (Spinal Canal Stenosis) یا تنگی کانال نخاع نام دارد. این بیماری می‌تواند فرد مبتلا را از انجام فعالیت‌های روزانه خود ناتوان کرده و عوارضی همچون کمر درد و گردن درد را به همراه داشته باشد. در ادامه این مطلب قصد داریم تا این بیماری را زیر ذره‌بین برده و با استناد به جدیدترین اطلاعات پزشکی،  به همه علائم و عوارض تنگی کانال نخاعی اشاره کنیم.

تنگی کانال نخاع چیست؟

ستون فقرات انسان از یک سری مهره استخوانی توخالی تشکیل شده است که در کنار یکدیگر یک کانال را می‌سازند. نخاع عصبی درون این کانال استخوانی قرار گرفته و ریشه‌های عصبی نخاع از درون این کانال به کل بدن گسترش می‌یابند. اگر این اعصاب به هر دلیلی تحت فشار قرار بگیرند، وظایف حسی و حرکتی آن‌ها مختل می‌گردند.

مهم‌ترین دلیل فشار بر این اعصاب، فشار دیسک بین مهره‌ها است که در مقاله‌ای دیگر به تفصیل مورد بحث قرار خواهد گرفت. اما یک دلیل شایع دیگر تنگ شدن کانال مربوط به مواردی مانند رسوب کلسیم اضافی در داخل کانال است. این مشکل معمولا در مهره‌های گردن و کمر که نیاز بیشتری به خم شدن دارند، اتفاق می‌افتد و نهایتا منجر به تنگ شدن کانال، فشار آمدن بر نخاع و ایجاد علائم حسی و حرکتی می‌شود.

علائم تنگی کانال نخاع چیست؟

علائم تنگی نخاع بسته به محل وقوع می‌توانند متفاوت باشند. اگر تنگی در مهره‌های گردن اتفاق بی‌افتد، می‌تواند باعث خواب رفتن، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و احساس ضعف در دست‌ها، مچ و آرنج گردد. درد ناحیه‌ای گردن نیز ممکن است اتفاق بیافتد. بیمارانی که دچار تنگی کانال در ناحیه مهره‌های کمر می‌شوند، علائم اندام تحتانی را بیشتر نشان می‌دهند.

این علائم شامل خواب رفتن، سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در کف، مچ و ساق پا، ران و باسن می‌شوند. احساس ضعف و گرفتگی در اندام تحتانی و درد در یک یا هر دو پا به خصوص در هنگام ایستادن یا راه رفتن طولانی می‌تواند ایجاد گردد که با نشستن و یا خم شدن به جلو بهتر می‌شود. دلیل این تسکین این است که با خم شدن به جلو مجرای داخل کانال کمی بزرگتر می‌شود و فشار از روی نخاع برداشته می‌شود.

درد ناشی از تنگی کانال نخاعی در ناحیه پایین کمر نیز نسبتا شایع است که می‌تواند در یک طرف، هر دو طرف و یا وسط کمر احساس شود. باید توجه داشت که این بیماری یک بیماری پیشرونده است که در طی زمان نسبتا طولانی و در سنین پس از چهل سالگی ایجاد می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از بیماران آن را به حساب مشکلات افزایش سن گذاشته و معمولا نسبت به علائم تنگی کانال نخاعی کمر بی‌اعتنایی می‌کنند.

عوارض تنگی کانال نخاعی

بسیاری از بیماران علائم تنگی نخاع را در هر دو محل شایع آن یعنی گردن و کمر باهم تجربه می‌کنند. در موارد پیشرفته بیماری، اعصاب عصب دهنده به مثانه و روده‌ها نیز ممکن است تحت فشار قرار گیرند و باعث علائمی نظیر احساس فوریت در دفع ادرار، بی‌اختیاری ادرار و مشکلات حرکتی در دستگاه گوارش شوند.

شدیدترین حالت این بیماری در افرادی اتفاق می‌افتد که برای مدت طولانی نسبت به تشخیص و درمان بی‌تفاوت بوده‌اند و با حالت فلج نسبی هر دو دست و پا و معمولا روی ویلچر به اورژانس‌های ارتوپدی منتقل می‌شوند. این افراد نیازمند جراحی اورژانس هستند زیرا در غیر این صورت امکان آسیب دائم به نخاع و قطع شدن رشته‌های عصبی وجود دارد که می‌تواند به بی‌حسی یا فلج دائم منجر گردد.

تشخیص تنگی کانال نخاعی

فردی که دارای علائم تنگی کانال نخاعی کمر یا گردن است، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه نماید. اگر پزشک پس از معاینه دقیق عصبی نسبت به این بیماری مشکوک شود، معمولا درخواست MRI ستون فقرات می‌نماید که بهترین تکنیک تشخیص تنگی کانال نخاعی به حساب می‌آید.

MRI می‌تواند وجود هر ضایعه‌ای در ستون فقرات اعم از دیسک، تنگی کانال و تومور را که بر نخاع فشار می‌آورد، بدون تاباندن اشعه ایکس مشخص سازد (عدم استفاده از اشعه ایکس یکی از مزیت‌های مهم MRI نسبت به X-Ray است). در صورت وجود تنگی کانال، این تنگی معمولا بر حسب شدت آن به صورت خفیف، متوسط و شدید گزارش می‌شود که برای هر کدام درمان متفاوتی نیاز است.

دلایل ایجاد تنگی کانال و علت کمردرد و پادرد چیست؟

همانطور که عنوان شد، کمر درد و پادرد متداول‌ترین علائم تنگی کانال نخاعی به حساب می‌آیند. افزایش رشد استخوانی مهره‌ها به سمت داخل و از دست دادن حالت ارتجاعی رباط‌های محافظ نخاع می‌توانند باعث تنگی کانال نخاعی و بروز علائمی چون کمر درد و پا درد شوند.

بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع، درگیری چند دیسک بین مهره‌ای (به خصوص در ناحیه مهره‌های چهارم و پنجم کمری که عصب سیاتیک را عصب دهی می‌کنند) را نیز دارند که موجب تشدید علائم بیماری آن‌ها می‌شود. علائم تنگی کانال و دیسک کمر بسیار  به هم شبیه بوده و تشخیص افتراقی آن‌ها معمولا تنها با تکنیک‌های رادیوگرافی مانند MRI امکان پذیر است.

بیماری‌های استخوانی مثل بیماری پاژه (Paget’s disease) که باعث رشد بیش از حد استخوان‌ها می‌شوند و همچنین تومورهای داخل نخاعی یا استخوانی نیز می‌توانند باعث تنگی کانال نخاع شوند.

درمان و از بین بردن علائم ظاهری تنگی کانال نخاعی

برای از بین بردن علائم و عوارض تنگی کانال نخاعی بین موارد خفیف و پیشرفته این بیماری تفاوت وجود دارد. در موارد خفیف تا متوسط، درمان‌های حمایتی، فیزیوتراپی، تصحیح حرکات و تمرینات ورزشی می‌توانند موجب بهبودی فرد و از بین رفتن علائم ظاهری تنگی کانال نخاعی گردند.

موارد شدید معمولا نیاز به عمل جراحی برای گشاد کردن مجرای داخلی کانال دارند. در موارد شدیدتر جراحان اقدام به جایگزینی کامل یک یا چند مهره با پروتزهای مصنوعی می‌نمایند. اگر عمل توسط پزشک ماهری انجام گیرد، نتایج جراحی معمولا بسیار رضایت بخش خواهند بود اما بسیاری از متخصصان در این زمینه توصیه می‌کنند که تا حد امکان از رفتن به زیر تیغ جراحی به دلیل بالا بودن خطرات آن خودداری کنید.

کلام آخر

اگر اعصاب درون کانال ستون فقرات به هر دلیل تحت فشار قرار بگیرند، فرد به بیماری تنگی کانال کمری مبتلا شده است. خواب رفتن، احساس گزگز و بی‌حسی دست‌ها و پاها از علائم تنگی نخاع یا همان تنگی کانال نخاعی به حساب می‌آیند. در صورت عدم توجه به علائم ظاهری تنگی کانال نخاعی و عدم درمان آن، این بیماری ممکن است به از کار افتادن اعصاب حرکتی و فلج شدن فرد بی‌انجامد. در موارد خفیف تا متوسط، درمان بدون جراحی امکان‌پذیر خواهد بود اما در موارد پیشرفته، از بین بردن علائم و عوارض تنگی کانال نخاعی نیازمند جراحی است.

Sources:

mayoclinic.org