تاریخ ارسال : ۲۹ اسفند ۱۴۰۱
نحوۀ شست‌وشوكردن زخم عفونی و زخم باز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا در صورت توجه‌نکردن زخم دچار عفونت و تشدید خونریزی می‌شود. در این مقاله از مجلۀ سیب، با بهترین روش‌های ضدعفونیکردن زخم آشنا خواهیم شد. در این مقاله نه تنها مراحل شستشوی زخم عفونی و تمیز را آموزش خواهیم داد، بلکه خواص آب‌نمک به‌عنوان محلولی برای ضدعفونی‌كردن زخم را بررسی می‌کنیم.
فهرست مطالب
5 مرحله شستشوی زخم عفونی
اگر شما یا فرزندتان دچار بریدگی، خراشیدگی یا سوختگی شده‌اید، باید بلافاصله زخم را به‌درستی تمیز کنید تا از عفونت جلوگیری شود. در اینجا به نحوۀ انجام‌دادن این کار در پنج مرحلۀ آسان اشاره کرده‌ایم.
1. دستان خود را بشویید
برای شروع و قبل از پانسمان زخم دستان خود را با آب و صابون یا ضدعفونی‌کننده تمیز کنید و سپس در صورت امکان، دستکش‌های یک‌بارمصرف بپوشید. این کار را قبل از لمس زخم خودتان یا درمان سوختگی، بریدگی یا خراشیدگی پوست دیگران انجام دهید. دست‌های تمیز و پوشانده شده به جلوگیری از عفونت کمک می‌کنند.
2. فشار ملایمی را اعمال کنید
تنها درصورتی‌که زخم خونریزی کرده باشد، این مرحله اعمال می‌شود. برای سوختگی این مرحله را رد کنید.
از یک پارچۀ تمیز یا گاز استریل برای اعمال فشار ملایم روی زخم استفاده کنید تا خونریزی متوقف شود (بریدگی‌های کوچک و خراشیدگی‌ها نیازی به فشار ندارند). در صورت امکان، قسمت آسیب‌دیده را بالا نگه دارید. اگر خون از پارچه یا گاز استریل نشت کرد، پوشش را روی زخم بگذارید. و یک تکه پارچه یا گاز استریل تمیز دیگر را در بالا قرار دهید و به فشاردادن ادامه دهید. در موارد زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر:
- زخم روی پوست کودک زیر یک سال است؛
- خونریزی شدید است یا با فشار ملایم متوقف نمی‌شود؛
- زخم‌تان لبه‌های ناهمواری دارد؛
- برش عمیق، شکاف‌دار یا در سرتاسر یک مفصل است؛
- این زخم در اثر یک جسم کثیف ایجاد شده است یا درنتیجۀ چیزی که پوست را سوراخ کرده بوده است؛
- این زخم در اثر گازگرفتگی توسط انسان یا حیوان ایجاد شده باشد؛
- زخم در صورت یا ناحیه تناسلی رخ داده است.
بخیه معمولاً برای بریدگی‌های بلندتر از ½ اینچ موردنیاز است. اگر روی صورتتان بریدگی‌ای دارید که به اندازۀ ¼ اینچ یا بیشتر است، ممکن است پزشک آن را با چسب یا بخیۀ جراحی ببندد. پس از بخیه، شستشوی زخم بخیه نیز بسیار مهم است و باید پانسمان شود تا بخیه به‌خوبی باعث جوش‌خوردن زخم شود و از ایجاد عفونت جلوگیری شود.
3. شستشوی زخم با بتادین یا سرم
برای تمیزکردن یک برش ساده یا خراش به هیدروژن پراکسید یا محصولات حاوی ید، مانند بتادین، نیازی ندارید. فقط کافی است که این مراحل را دنبال کنید:
- زخم را در آب تمیز شست‌وشو دهید تا آلودگی‌ها و ضایعات شل شوند و از بین بروند. می‌توانید از سرم شست‌وشو نیز استفاده کنید.
- از یک لیف نرم و صابون ملایم برای تمیزکردن اطراف زخم استفاده کنید. صابون را در محل زخم قرار ندهید. این کار می‌تواند منجربه آسیب‌زدن به پوست و سوزش آن شود.
- از موچین برای از بین بردن هرگونه آلودگی یا ضایعاتی که همچنان بعد از شست‌وشو وجود دارند استفاده کنید. ابتدا موچین را با ایزوپروپیل الکل تمیز کنید. الکل را روی زخم استعمال نکنید. اگر زخم تمیز نمی‌شود، با پزشک تماس بگیرید.
- در صورت سوختگی، محل موردنظر را به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه زیر آب خنک (نه سرد) بشویید. یا یک پارچۀ خنک را برای مدت زمان یکسانی روی سوختگی قرار دهید. در صورت ایجاد تاول‌های بزرگ به پزشک مراجعه کنید. درصورتی‌که سوختگی شدید بود، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
- در مواردی که زخم بخیه زده می‌شود میتوان شستشوی زخم با بتادین یا سرم را مد نظر قرار داد و سپس زخم را پانسمان کرد.
4. از کرم یا پماد آنتیبیوتیک استفاده کنید
آنتی‌بیوتیک‌های پوستی بدون نیاز به تجویز (مانند نئوسپورین یا پلی اسپورین) به مرطوب نگه داشتن پوست و پیشگیری از عفونت کمک می‌کنند. البته اگر بریدگی یا خراش جزئی دارید، نیازی نیست که از آن‌ها استفاده کنید. اما استفاده از یک لایۀ نازک می‌تواند روند بهبود طبیعی بدن را تسریع بخشد و احتمال شکل‌گیری جای زخم را کاهش دهد. اگر تاول‌هایی که ناشی سوختگی بودند باز شوند، ممکن است پزشکان استفاده از آنتیبیوتیک موضعی را توصیه کنند.
البته بعضی از افراد به برخی از مواد تشکیل‌دهندۀ موجود در این محصولات حساسیت دارند. در صورت مشاهدۀ دانه‌های پوستی، استفاده از کرم یا پماد را متوقف کنید.
5. پانسمان زخم
نیازی نیست که هر زخمی را پانسمان کنید. اگر یک خراش یا بریدگی جزئی دارید، آن را تمیز کنید و آن را همان گونه که هست رها کنید. در غیر این صورت، پس از تمیزکردن محل زخم یک بانداژ تمیز، استریل و نچسب را روی آن قرار دهید و پانسمان زخم را کاملاً انجام دهید. این کار به جلوگیری از ورود میکروب‌ها کمک می‌کند. می‌توانید انواع بانداژها و چسب زخمها را برای پانسمان زخم از داروخانه‌ها تهیه کنید. چسب‌های کاغذی ممکن است به میزان کمتری برای پوست‌های حساس تحریک‌کننده باشند. پانسمان زخم را حداقل یکبار در روز یا زمانی که خیس یا کثیف است عوض کنید.
هرگونه بریدگی یا زخم در قسمت‌هایی که به میزان بالایی در معرض کثیف و آلوده‌شدن قرار دارند (مانند دست‌ها یا پاها) را به دقت بپوشانید. همچنین باید هر زخمی که ممکن است با لباس اصطکاک پیدا کند (همچون بریدگی روی زانو) را پانسمان کنید. همیشه زخم‌های بزرگ را بپوشانید.
بعد از ضدعفونیکردن زخم چکار کنیم؟
هیچ‌وقت دلمه یا کراست را از روی زخم جدا نکنید؛ آن‌ها بخشی از روند بهبودی هستند. جداکردن آن‌ها می‌تواند باعث بر جای گذاشتن آثار زخم شود. در صورت مشاهدۀ هریک از علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم می‌توانند به این معنا باشند که زخم عفونی شده است:
- افزایش قرمزی یا ورم؛
- دردی که بدتر می‌شود؛
- اگر پوست اطراف زخم احساس گرما می‌کند؛
- بوی نامطبوع هنگام تمیزکردن زخم؛
- درناژ غیرمعمول یا افزایش‌یافتۀ زخم؛
- تب یا لرز.
در صورت وجود سوختگی یا زخمی که پوست را باز کرده، با پزشک‌تان مشورت کنید تا تعیین کند که آیا به دوز یادآور واکسن کزاز احتیاج دارید یا خیر.
آب‌نمک محلولی برای ضدعفونی‌كردن زخم
همیشه به شستشوی زخم با بتادین یا سرم نیازی ندارید. آب‌نمک یکی از مؤثرترین روش‌های ضدعفونیکردن زخم است، مخصوصاً اگر از زخم‌های دهان و لثه رنج می‌برید، حتماً این روش را امتحان کنید. از آب‌نمک میتوان به‌عنوان دهان‌شویه نیز استفاده کرد. کافی است یک قاشق چای‌خوری نمک را با یک لیوان آب (۲۵۰ میلی‌لیتر/ ۸ اونس) مخلوط کنید. باید ۳۰ ثانیه این محلول را غرغره کنید و سپس آب دهانتان را بیرون بریزید. آب گرم اثرگذاری نمک را افزایش نمی‌دهد. بلکه فقط به نمک کمک می‌کند تا سریع‌تر حل شود.
استفاده از آب‌نمک به‌عنوان محلولی برای ضدعفونی‌كردن زخم یک راه‌حل عالی برای ضدعفونیکردن ماسک‌های صورت (خصوصاً در زمان همه‌گیری کووید‌ـ۱۹) است. برای تمیز نگه داشتن تمام منسوجات (نه فقط ماسک‌ها) می‌توانید ۱ لیتر آب را با ۱ قاشق سوپ‌خوری نمک معمولی مخلوط کنید و محلول را بر روی وسایل خود اسپری کنید.
عفونت‌ها می‌توانند به سرعت از طریق زخمها و بریدگی‌های باز گسترش پیدا کنند. آب‌نمک می‌تواند تا زمانی که زخم با مواد ضدعفونیکنندۀ مدرن تمیز شود، از زخم در برابر باکتری‌ها محافظت کند. برای این کار، یک قاشق چای‌خوری نمک را به یک لیوان آب (۲۵۰ میلی‌لیتر ۸ اونس) اضافه کنید و زخم را با این محلول بشویید.
از آب‌نمک میتوان برای ساخت دستمال مرطوب استفاده کرد. از این دستمال‌های ضدعفونیکنندۀ طبیعی میتوان برای پوست‌های حساس و سطوحی که نباید در معرض الکل قرار بگیرند استفاده کرد. برای این کار، ۲ قاشق چای‌خوری نمک را با نیم لیتر آب مخلوط کنید.
اگر می‌خواهید به دستمال‌ها رایحۀ دلپذیری بدهید، می‌توانید روغن‌های ضروری را نیز به آب اضافه کنید. این مخلوط را روی یک رول دستمال توالت بریزید و صبر کنید تا تمام آب جذب شود.
ضدعفونی زخم با الکل
جنبه دیگری از الکل که می‌تواند بر بهبود زخم تأثیر بگذارد، استعمال الکل مستقیماً بر روی محل زخم است. استفاده از الکل به همراه هیدروژن پراکسید، برای تمیزکردن پیش از پانسمان زخم، ده‌ها سال است که توسط مادرها برای ضدعفونیکردن بریدگی و خراش‌های پوستی فرزندانشان استفاده می‌شود. با اینکه این محصولات خاصیت ضدعفونیکنندۀ خوبی دارند؛ اما، برای استفاده روی زخم بسیار خشن هستند و می‌توانند باعث آسیب‌رساندن به بافت پوست شوند. ضدعفونیکردن زخم با الکل، به‌جای کمک به التیام زخمها، باعث ایجاد درد و سوزش می‌شود و روند بهبودی را کندتر می‌کند.
منابع
سوالات متداول در مورد شستشوی زخم
برای شستشوی زخم عفونی چکار باید کرد؟
دستان خود را بشویید، فشار ملایمی برای قطع خونریزی اعمال کنید، از محلولهای شستوشوی زخم استفاده کنید، از کرم یا پماد آنتیبیوتیک استفاده کنید و زخم را پانسمان کنید.
شستشوی زخم با بتادین یا سرم بهتر است؟
باتوجهبه نوع زخم میتوان از محلول ضدعفونیکنندۀ مناسب استفاده کرد و همۀ زخمها نیاز به ضدعفونیکردن با بتادین ندارند.
چه زخمهایی نیاز به بخیه دارند؟
زخمهایی کمعمق بیشتر از یک دوم اینج دارند (در صورت یک چهارم اینچ) بهتر است بخیه شوند.
