تاریخ ارسال : ۰۹ اسفند ۱۴۰۰
بسیاری از ما دارای وسواس در زمینههای مختلف هستیم. اما، در بعضی از افراد نوع و میزان این وسواس به گونهای متفاوت و ملموس میشود که شکل بیماری پیدا میکند. در این مقاله در مجله روانشناسی سایت سیب به بررسی این اختلال، که در علم روانپزشکی اختلال وسواس جبری (Obsessive-Compulsive Disorder) نامیده میشود، میپردازیم. البته برای سهولت کار، از آن تحت عنوان بیماری وسواس نام میبریم.
فهرست مطالب
بیماری وسواس چیست؟
افراد مبتلابه این بیماری دچار وسواسهای فکری و عملی شدید به شکل کلیشهای، تکراری و تا حدی خارج از کنترل هستند که معمولاً باعث ایجاد ناراحتی و اضطراب در آنها میشود.
این افراد حداقل یک ساعت از وقت خود را در شبانهروز صرف این وسواسهای فکری و عملی میکنند. این بیماری در تمامی زمینهها بر زندگی فرد اثر منفی میگذارد که شامل روابط اجتماعی، رابطۀ زناشویی، تحصیل و شغل است.
انواع بیماری های وسواس
بیماری وسواس به گونههای مختلفی میتواند بروز یابد؛ خلاصهوار انواع بیماری های وسواس به شرح زیر است:
- وسواس همراه با اجبار برای کنترلکردن: افراد مبتلا در این حالت مدام در حال کنترلکردن نشست گاز، بستهبودن در و … هستند. کنترلکردن گاهی صدها بار طول میکشد و ممکن است موجب دیررسیدن به محل کار یا سایر قرارها میشود.
- وسواس آلودگی/تمیزی: افراد مبتلا در این حالت دچار یک نگرانی شدید درمورد کثیفبودن و آلودگی هستند که موجب شستن چندین بارۀ دستها به مدت طولانی یا تمیزکردن وسایل میشود. تمیزکردن و شستن آنقدر طول میکشد تا فرد احساس کند تمیز شده است. مدت زمانی که شستوشو و تمیزکاری به خود اختصاص میدهد میتواند باعث ایجاد آسیب به شغل و سایر جنبههای زندگی شود. حتی گاهی فرد مبتلا آنقدر دستان خود را میشوید تا به خونریزی بیفتد.
- احتکار: افراد مبتلابه این اختلال نمیتوانند وسایل غیرقابل استفاده و فاسد را دور بیندازند. برای مثال ممکن است یک اتاق پر از جعبههای خالی پیتزا جمع کرده باشد.
- وسواس فکری (نشخوار فکری): افراد مبتلا ممکن است درمورد یک موضوع رشتهای طولانی از فکرهای مختلف در ذهن خود ایجاد کنند که باعث شود ساعتها بدون اینکه کاری انجام دهند مشغول کلنجاررفتن با این فکرها باشند.
- وسواس افکار مزاحم: همانند نشخوار فکری، افراد مبتلا فکرهایی آزاردهنده دارند که هم ناخوشایند هستند و هم تکراری. برای مثال فکر دربارۀ اینکه آیا بدن من به اندازۀ کافی زیبا است یا نه.
- وسواس تقارن و نظم: افراد مبتلا یک نگرانی دائمی درمورد درستبودن چیزها دارند و ممکن است درمورد قرینهبودن وسایل و نظم آنها ساعتها درگیر باشند و درصورت مواجهه با بینظمی دچار آشفتگی میشوند.
افراد مبتلا همیشه یک نوع از انواع بیماری های وسواس را بروز نمیدهند بلکه ممکن است ترکیبی از چند تا یا همۀ آنها را بروز دهند.
علائم وسواس
وسواسهای فکری به اشکال متفاوت بروز میکنند برای مثال: ترس بیدلیل از میکروبها و عفونتها، شستن بیش از حد دستها و اشیا، اطمیناننداشتن از قفلکردن درب خانه یا اتومبیل، اطمیناننداشتن از بستن شیرهای آب و گاز، وسواس در انجامدادن همۀ کارها بهصورت ایدئال و چیدن اشیا بهصورت کاملاً منظم و در ردیف خاص.
بعضی از این موارد، مثل وسواس در شستن دستها یا بستن شیر آب، بیشتر خود فرد را آزار میدهند ولی برخی دیگر مانند وسواس در چیدن منظم اشیا معمولاً باعث رنجش همسر و فرزندان و سایر اطرافیان میشود؛ زیرا درصورت به هم خوردن این نظم توسط دیگران، فرد دچار وسواس عصبانی شده و ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان دهد.
تشخیص انواع وسواس
تشخیص انواع وسواس بر اساس علائمی است که فرد دارد. اگر یک فرد منضبط هستید و در انجام کارهای خود نهایت دقت را دارید لزوماً یک فرد وسواسی نیستید.
زمانی وسواس یک اختلال در نظر گرفته میشود که موجب تأثیر در جنبههای مختلف زندگی فرد شود. برای مثال باعث شود زمان زیادی در روز به آن اختصاص داده شود یا باعث از دست دادن شغل یا روابط اجتماعی شود.
معمولاً اکثر افراد بالغ از داشتن وسواس آگاهی دارند ولی همه آن را یک بیماری تلقی نمیکنند. از سوی دیگر، کودکان معمولاً از داشتن وسواس خود آگاهی ندارند و این موضوع را باید والدین و آموزگاران شناسایی کنند.
ازآنجاکه بیماری وسواس درصورت درماننشدن تشدید میشود و تمام زندگی فرد را تحتالشعاع خود قرار میدهد بهتر است که درصورت تشخیص هرچه زودتر درمان شود.
تشخیص این بیماری با متخصص روانپزشک یا رواندرمانگر است.
ایا بیماری وسواس درمان میشود؟
درصورتیکه در حال دستوپنجه نرم کردن با بیماری وسواس باشید حتماً این سؤال برایتان پیش آمده است که ایا بیماری وسواس درمان میشود یا خیر. مانند بیشتر اختلالات روانی، قدم اول در درمان وسواس نیز پذیرش این بیماری توسط فرد مبتلاست؛ یعنی فرد مبتلا باید بپذیرد که بیمار است و باید درمان شود. درصورت انجامدادن فرایندهای درمانی و پیگیری مناسب تا حد بسیار زیادی میتوان از شر علائم این بیماری راحت شد.
برای درمان بیماری وسواس چه باید کرد؟
درمانهای دارویی و روانپزشکی برای این بیماران به کار برده میشوند. ازآنجاکه افراد مبتلابه این بیماری معمولاً دچار کمبود مادهای به نام سروتونین در مغز خود هستند، درمانهای دارویی معمولاً تجویز داروهای موسوم به «مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین» است که جلوی بازجذب مادۀ سروتونین را در مغز میگیرند.
در واقع هنگامی که سروتونین از یک سلول عصبی ترشح میشود، پس از اعمال اثر خود توسط سلول بازجذب میشود. این داروها بازجذب سروتونین را مهار میکنند تا سروتونین بتواند مدت بیشتری اثر داشته باشد.
درمانهای روانپزشکی معمولاً به شکل رفتاردرمانی است و به کمک رواندرمانگر انجام میشود. در این روش فرد برای مدت کوتاهی و با درخواست درمانگر (یا با اجبار او) در مواجهه با عاملی که از آن پرهیز میکند قرار میگیرد ولی درمانگر بیمار را از دادن پاسخ نهی میکند.
در واقع به فرد آموزش داده میشود که چگونه در مقابل عادات تکراری و وسواسگونۀ خود مقاومت کند و واکنشی نشان ندهد. این روش درمانی در طی جلسات متعدد و با افزایش زمان رویارویی ادامه مییابد. تحقیقات نشان داده است که، وقتی درمانهای دارویی و روانپزشکی به همراه هم به کار برده میشوند نتایج درمانی بهتری نشان میدهند.
بههرحال، باتوجهبه اینکه حدود یک تا سه درصد افراد در جوامع مختلف دچار این بیماری هستند، شناخت علائم این بیماری و درمانهای موجود میتواند کمکی بزرگ در راهنمایی این افراد به سوی درمان باشد.
چنانچه سؤالی دربارۀ این موضوع دارید اینجا بپرسید تا پزشکان مجلۀ سیب به شما پاسخ دهند.
پرسشوپاسخ
- بیماری وسواس چیست؟ اختلال وسواس جبری یکی از اختلالات روانی است که فرد مبتلابه آن دچار وسواسهای فکری و عملی شدید به شکل کلیشهای، تکراری و تا حدی خارج از کنترل میشود که معمولاً باعث ایجاد ناراحتی و اضطراب در آن میشود.
- چه زمانی باید وسواس را درمان کرد؟ درصورتیکه، علائم وسواس موجب ایجاد اختلال در زندگی روزمره شوند و به ابعاد مختلف زندگی آسیب وارد کنند باید زیر نظر پزشک یا رواندرمانگر برای درمان آن اقدام شود.
- برای درمان بیماری وسواس چه باید کرد؟ بیماری وسواس به کمک داروها و رفتاردرمانی درمان میشود. داروهای مهارکنندۀ انتخابی بازجذب سروتونین خط اول درمان هستند. روش مواجههسازی نیز یک روش درمانی مؤثر در درمان وسواس است.
منابع
