اسکیزوفرنی از تشخیص تا درمان

اسکیزوفرنی کلمه ای آشنا در علم روان پزشکی یا روان شناسی برای بسیاری از ماست. این اختلال شناختی در هر دو جنس دیده می‌ شود ولی در مردان شروع زودتری نسبت به زنان دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت بیش از 23 میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند. در این مقاله به علائم این بیماری، علت های آن، درمان و توصیه هایی برای خود مراقبتی ارائه شده است که امیدواریم مفید باشد.

اسکیزوفرنی کلمه‌ای آشنا در علم روان‌پزشکی و روان‌شناسی برای بسیاری از ماست. این اختلال شناختی در هر دو جنس دیده می‌‌شود؛ ولی، در مردان شروع زودتری نسبت به زنان دارد. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت بیش از 23 میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند. در این مقاله ابتدا می‌بینیم که، اسکیزوفرنی چیست سپس به علائم این بیماری، علت‌های آن، درمان و توصیه‌هایی که برای خودمراقبتی ارائه شده است می‌پردازیم که امیدواریم مفید باشند.

اسکیزوفرنی چیست؟

پیش از هرچیز بهتر است ببینیم، اصلاً اسکیزوفرنی چیست. اسکیزوفرنی از ریشۀ اسکیزو یا شیزو (Schizo) در زبان آلمانی به معنای «گسسته‌شدن» ساخته شده است. منظور از گسسته‌شدن در اینجا در واقع گسستن یا جدایی ذهن از واقعیت است. فرد مبتلابه شیزوفرنی با درجات مختلف قادر به نگهداری مرز میان واقعیت و خیال نیست. می‌توان دقیق‌تر گفت که از منظر علم پزشکی علائم اسکیزوفرنی را به دو نوع تقسیم‌بندی می‌کنند: علائم مثبت و علائم منفی.

علائم مثبت اسکیزوفرنی

همان طور که گفتیم، علائم اسکیزوفرنی به دو گروه علائم مثبت و منفی طبقه‌بندی می‌شوند. علائم مثبت در بسیاری از افراد مبتلا وجود دارد؛ اما، وجود علائم منفی نشانگر پیش‌آگهی ضعیف‌تر است. مهم‌ترین علامت اسکیزوفرنی همین علائم مثبت هستند.

اولین و مهم‌ترین علامت اسکیزوفرنی توهم فرد بیمار است. در اسکیزوفرنی ممکن است فرد صدا‌هایی بشنود، بوهایی استشمام کند یا تصویری را ببیند. شایع‌ترین نوع توهم، توهم شنوایی است. صدا‌هایی که فرد در ذهن خود می‌شنود برای او کاملاً واقعی است. برخی اوقات این صداها خوشایند هستند؛ ولی، در بیشتر مواقع محتوای آن‌ها تحقیرآمیز و آزاردهنده هستند. صدا‌ها معمولاً فرد را ترغیب به کاری نادرست مثل خودزنی می‌کنند. بررسی اسکن مغزی در افراد اسکیزوفرنی نشان می‌دهد قسمتی از مغز که مسئول تولید این صدا‌ها است خود مسئول شنیدن آن‌هاست. این‌گونه به نظر می‌رسد که در این مواقع مغز بین صدا‌های واقعی و این‌گونه اختلالات دچار اشتباه می‌شود.

هذیان نیز از مهمترین علامت اسکیزوفرنی است و به شکل‌گیری یک باور یا تصور غلط در ذهن هذیان گفته می‌شود. بیماران اسکیزوفرنی ممکن است هم‌زمان چندین باور غلط در ذهن خود داشته باشند. باورهایی که نه ازنظر علمی و نه ازنظر سایر جنبه‌ها پایه‌ای بر واقعیت ندارند. هذیان انواع مختلفی دارد که در بیمار اسکیزوفرنی ممکن است هم‌زمان چندین نوع وجود داشته باشد. شایع‌ترین باور‌های هذیانی، هذیان خیانت، هذیان سوءظن و هذیان مخاطب‌بودن هستند. در هذیان خیانت بیمار نسبت به همسرش بدبین است. او تصور می‌کند همسرش با فرد دیگری رابطه دارد که این موضوع تأثیرات مخربی بر زندگی زناشویی بیمار و همسر او خواهد داشت. هذیان سوءظن به این تفکر بر می‌گردد که «افرادی در حال کنترل‌کردن یا جاسوسی از زندگی من هستند». ممکن است بیمار به این نتیجه برسد که حکومت، موجودات فضایی یا همسایه‌اش دارند او را کنترل می‌کنند. هذیان مخاطب به این معناست که فرد تصور می‌کند «همه در تلویزیون و رادیو دارند درمورد من حرف می‌زنند و منظورشان من است». این هذیان در میان مبتلایان به اسکیزوفرنی شیوع بالایی دارد.

علائم منفی اسکیزوفرنی

این علائم کمتر از علائم مثبت آشکار هستند. ممکن است احساس لذت در فرد از بین برود، علایق او از بین رفته و انرژی‌اش تحلیل برود. تمرکز بیمار نیز کم می‌شود و در انجام‌دادن وظایف شخصی خود مانند شست‌و‌شوی لباس‌ها و نظافت شخصی مشکل دارد. باید توجه داشت که، علائم منفی اسکیزوفرنی در افسردگی شدید هم ممکن است دیده شود. این علائم منفی معمولاً پاسخ به درمان سخت‌تری خواهند داشت و تمرکز ساخت داروهای نسل جدید بیشتر بر روی همین علائم منفی است.

از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم؟

حال ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که، از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم. تشخیص اسکیزوفرنی بر مبنای کرایترای تشخیصی است که ارائه شده است و باید حتماً تشخیص را پزشک متخصص روان‌پزشکی یا روان‌شناس بالینی انجام دهد. بنابراین اگر از علائم ذکرشده در خود یا افرادی که با آن‌ها زندگی می‌کنید دیدید، حتماً به یک روان‌پزشک مراجعه کنید.

درمان اسکیزوفرنی

در اوایل دهه 19۵0 چندین دارو تولید شد که قابلیت کم‌کردن علائم مثبت اسکیزوفرنی را داشتند. به این گروه از داروها، دارو‌های ضد جنون نسل اول یا قدیمی می‌گویند. آن‌ها با کم‌کردن عملکرد پیام‌رسان‌ شیمیایی در مغز به‌نام «دوپامین» کار می‌کنند. داروهای نسل جدید به‌صورت قرص، شربت یا کپسول وجود دارند که معمولاً به‌صورت یک عدد در روز مصرف می‌شوند. درمان اسکیزوفرنی در وهلۀ اول دارو است و برای انجام‌دادن هرچه بهتر درمان اسکیزوفرنی فرد باید به بیماری خود آگاهی داشته باشد و مراحل درمان را به دقت و درستی طی کند در غیر این صورت شکست درمان اسکیزوفرنی دور از ذهن نخواهد بود.

راهکارهای روان‌شناسی مختلفی نیز برای کنترل هرچه بهتر اسکیزوفرنی ارائه شده‌اند. اولین اصل در برخورد با بیماران اسکیزوفرنی گوش‌دادن به صحبت‌های آن‌هاست. در جریان گوش‌دادن فعال نباید سخنان آن‌ها را رد یا تأیید کرد، بلکه باید به همۀ آن‌ها گوش داد تا فرد احساس راحتی با شما داشته باشد. روان‌درمانی خانوادگی در درمان اسکیزوفرنی نیز مفید است. در این روش خانواده و بیمار به تبادل اطلاعات درمورد اسکیزوفرنی و فرایند درمانی می‌پردازند. فراموش نکنیم که، خانواده نقش بسیار پررنگی در رفع مشکلات بیماران دارند.

یکی از روش‌های نوین که برای درمان بسیاری از اختلالات روان‌شناختی به کار می‌رود درمان شناختی‌ـ‌‌رفتاری یا CBT است. اساس این درمان بر پایۀ تغییر نگرش نسبت به احساسات و سپس تغییر رفتار بر پایه تغییر نگرش ایجاد شده است.

بسیاری از بیماران اسکیزوفرنی شغل خود را از دست می‌دهند به گونه‌ای که معمولاً قادر به بازگشت به آن نیستند. در چنین شرایطی سازمان‌ها و مراکز حمایتی در بیمارستان‌ها وظیفۀ مهمی در حفظ انگیزۀ فردی و بازگشت به فعالیت این افراد بر عهده دارند.

اگر درمورد اسکیزوفرنی سؤالی دارید در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب به سؤال شما پاسخ دهند.

سوالات متداول در مورد اسکیزوفرنی از تشخیص تا درمان