تاریخ ارسال : ۰۳ اسفند ۱۴۰۰
استرس‌ها و اضطراب‌های روزمره گاهی می‌توانند بسیار شدید و ادامه‌دار شوند تا جایی که سلامت روان و بدن را به خطر بیندازند. درک صحیح منشا استرس و اضطراب روزمره نقش مهمی در مدیریت آن دارد. در این مطلب از مجلۀ پزشکی فارسی سیب (Iranian medical magazine) سعی کرده‌ایم مطالب مفیدی را پیرامون استرس‌های روزمره برای شما تهیه کنیم.
فهرست مطالب
استرس چیست؟
طبیعتاً در بدن انسان هنگام مواجهه با خطر، سیستم عصبی و هورمونی، با کمک هم، بدن و روان را برای مقابله با خطر آماده می‌کنند. در واقع عملکرد سیستم ستیز و گریز بدن عمدتاً با کمک هورمون‌های اپی نفرین، نوراپی نفرین و کورتیزول و همچنین یک سری پاسخ عصبی تنظیم می‌شود. در این حالت در بدن اتفاقاتی می‌افتد تا بدن آماده مقابله باشد:
- فشارخون افزایش می‌یابد؛
- عضلات آماده می‌شوند؛
- تعریق افزایش می‌یابد؛
- هوشیاری و ضربان قلب نیز بالا می‌روند.
به‌این‌ترتیب بدن برای مقابله با خطر آماده می‌شود. مجموعۀ این فرایندها را استرس می‌نامند. حال گاهی پیش می‌آید که بدون وجود خطر بالقوه فرد احساس خطر می‌کند و این سیستم ستیز و گریز به درجاتی فعال می‌شود. یک موقعیت استرس‌زا لزوماً یک موقعیت خطرناک نیست، برای مثال، یک مصاحبه شغلی، اولین قرار ملاقات و… می‌توانند موجب فعال‌شدن این سیستم در بدن شوند تا بدن بتواند با آمادگی هرچه بیشتر برای پاسخگویی حاضر باشد.
مشکل از آنجایی آغاز می‌شود که این فرایندها حتی در حالت نرمال هم وجود داشته باشند یا اینکه موقعیت‌های عادی نیز موجب پاسخ‌دهی این سیستم استرس شوند.
منشا استرس چیست؟
اگر بخواهیم خلاصه بگوییم که منشا استرس چیست باید بگوییم که هر موقعیتی که باعث احساس خطر، تنش، نیاز به آمادگی و ترس در فرد شود می‌تواند باعث بروز استرس شود بنابراین محرک‌های استرس در افراد مختلف متفاوت هستند.
استرس کاری
بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده، استرس کاری شایع‌ترین منشا استرس های روزمره است. دلایل اصلی بروز استرس مرتبط با شغل عبارت‌اند از:
- رضایت‌نداشتن از شغل خود؛
- حجم کاری زیاد و مسئولیت بیش از حد؛
- ساعت کاری زیاد؛
- کار در شرایط خطرناک؛
- ناامنی شغلی و نداشتن شانس در پیشرفت شغلی؛
- تبعیض در محل کار.
باتوجه‌به اینکه هر فرد بخش عمده‌ای از طول روز را مشغول کارکردن است وجود استرس کاری می‌تواند پیامدهای منفی روحی و جسمی زیادی را برای او به دنبال داشته باشد.
منشا استرس و اضطراب مرتبط با زندگی روزمره
شرایط مختلفی که در مراحل مختلف زندگی ایجاد می‌شود می‌تواند منشا استرس و اضطراب باشد. نمونه‌ای از این شرایط عبارت‌اند از:
- مرگ یکی از عزیزان؛
- طلاق؛
- از دست دادن شغل؛
- افزایش تعهدات مالی؛
- ازدواج؛
- نقل مکان؛
- بیماری؛
- مشکلات عاطفی؛
- مراقبت از یک فرد مسن یا بیمار؛
- وقایع آسیب‌زا مانند، خشونت، دزدی و….
این گونه شرایط برای اغلب افراد استرس‌زا هستند و مدیریت این موقعیت‌ها و پاسخ صحیح به آن‌ها اهمیت زیادی در سالم ماندن روان دارد.
علل درونی استرس
برخلاف مواردی که پیش‌تر ذکر شد، گاهی بدون وجود واقعه‌ای استرس‌زا ممکن است اضطراب و استرس در فرد ایجاد شود. در این موارد منشا استرس های روزمره ریشه در روان فرد دارد نه شرایط موجود در زندگی او. عوامل مختلف روانی ممکن است موجب بروز استرس شوند اما مهم‌ترین موارد آن‌ها عبارت‌اند از:
ترس و عدم اطمینان
هنگامی که مرتباً درمورد تهدید حملات تروریستی، گرمایش جهانی و مواد شیمیایی سمی در اخبار می‌شنوید؛ این موارد می‌توانند باعث ایجاد استرس در شما شوند به‌خصوص به این دلیل که احساس می‌کنید کنترلی بر این رویدادها ندارید.
اگرچه این موارد معمولاً رویدادهای بسیار نادری هستند، پوشش صریح و مرتب آن‌ها در رسانه‌ها ممکن است باعث شود که احتمال وقوع آن‌ها بیشتر از آنچه واقعاً هست به نظر برسد. ترس‌ها همچنین می‌توانند به دلایل دیگری ایجاد شوند مانند نگرانی از اینکه پروژه‌ای را در محل کارتان تمام نکرده‌اید یا پول کافی برای پرداخت صورت‌حساب‌های خود در این ماه ندارید.
نگرش‌ها و برداشت‌ها
نحوۀ نگرش شما به جهان یا یک موقعیت خاص می‌تواند تعیین کند که آیا آن مورد باعث استرس می‌شود یا خیر. برای مثال، اگر تلویزیون شما دزدیده شود و شما این نگرش را داشته باشید که «اشکالی ندارد، شرکت بیمۀ من هزینۀ تلویزیون جدید را پرداخت می‌کند.» استرس بسیار کمتری نسبت به این فکر خواهید داشت که «تلویزیون من رفته و هرگز آن را پس نخواهم گرفت.»
انتظارات غیرواقعی
هیچ‌کس کامل نیست. اگر انتظار دارید همیشه همه چیز را درست انجام دهید، زمانی که همه چیز آن‌طور انتظار می‌رود پیش نمی‌رود دچار استرس خواهید شد.
تغییر
هر تغییر عمده‌ای در زندگی می‌تواند استرس‌زا باشد حتی یک رویداد شاد مانند عروسی یا ترفیع شغلی. رویدادهای ناخوشایندتری مانند طلاق، شکست مالی بزرگ یا مرگ در خانواده می‌توانند منابع مهم استرس باشند.
سطح استرس شما بر اساس شخصیت شما و نحوۀ واکنش شما به موقعیت‌ها متفاوت خواهد بود. بعضی‌ها اجازه می‌دهند همه چیز راحت سیر خود را طی کند. برای آن‌ها استرس‌های کاری و استرس‌های زندگی فقط دست‌اندازهای جزئی در جاده هستند.
عوارض افزایش استرس
همان گونه که در ابتدای مطلب گفتیم، هنگام بروز استرس سیستم هورمونی و عصبی بدن فعال می‌شوند و موجب بروز تغییراتی در بدن می‌شوند تا ما آمادۀ مقابله شویم. هنگام بروز یک واقعه استرس‌زا فعالیت سیستم ستیز و گریز ما بسیار سودمند است؛ چراکه ما را آمادۀ پاسخگویی و مقابله می‌کند در این حالت استرس حاد است و پس از رفع آن واقعه و موقعیت استرس فروکش می‌کند و بدن به شرایط نرمال خود بازمی‌گردد.
گاهی به دلایلی فرد به مدت طولانی و مزمنی استرس دارد و سیستم ستیز و گریز دائماً فعال و در حال ترشح هورمون‌های استرس است. در این حالت عوارض افزایش استرس می‌توانند بسیار زیاد باشند و بدن دچار فرسودگی و خستگی می‌شود. عوارض استرس و اضطراب شدید طولانیمدت عبارت‌اند از:
- افسردگی؛
- فشارخون بالا؛
- ضربان قلب (آریتمی قلبی)؛
- تصلب شرایین (آترواسکلروز)؛
- بیماری‌های قلبی؛
- بیماری‌های گوارشی مانند سوزش سر دل، زخم معده، سندروم رودۀ تحریک‌پذیر؛
- یبوست یا اسهال؛
- افزایش یا کاهش وزن؛
- تغییرات در میل جنسی؛
- مشکلات باروری؛
- تشدید بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم؛
- مشکلات پوستی؛
- تضعیف سیستم ایمنی.
برای مقابله با استرس باید چه کاری انجام داد؟
در وهلۀ اول درصورت امکان باید منشأ استرس را از زندگی حذف کرد. اگر در موقعیتی قرار دارید که موجب ناخوشایندی و احساس استرس در شما می‌شود، باید سعی کنید که این موقعیت را مدیریت و تغییر دهید.
هنگام بروز یک واقعۀ استرس‌زا، مانند مرگ عزیزان، باید از تحمیل فشار زیاد بر خود خودداری کنید و درصورت امکان از یک مشاور یا سایر اعضای خانواده خود کمک بگیرید.
با تغییر نگرش خود درمورد وقایع و مشکلات سعی کنید بتوانید ساده‌تر با آن‌ها کنار بیایید. البته این مورد به معنای بی‌خیال بودن نیست بلکه به معنای مدیریت صحیح وقایع است.
اگر دائماً استرس دارید و در طول روز وقایع گوناگونی موجب برافروختگی و نگرانی شما می‌شوند، مشورت با یک متخصص روان‌شناس و درصورت نیاز روان‌پزشک را حتماً مد نظر داشته باشید تا با مدیریت و مهار استرس از ایجاد عوارض آن جلوگیری کنید.
چنانچه سؤالی دربارۀ این موضوع دارید اینجا بپرسید تا پزشکان مجلۀ سیب به شما پاسخ دهند.
پرسش‌وپاسخ
- استرس چیست؟ استرس پاسخ طبیعی و فیزیولوژیک بدن انسان به محرک‌های خطرناک و موقعیت‌های چالش‌برانگیز است که سیستم عصبی و سیستم هورمونی بدن انجام می‌دهند.
- منشا استرس‌های روزمره چیست؟ هر شخصی محرک‌های متفاوتی برای ایجاد استرس دارد. وقایع گوناگونی در طول زندگی می‌توانند باعث ایجاد استرس شوند مانند ازدواج، از دست دادن شغل، تولد فرزند و ….
- عوارض استرس و اضطراب شدید چیست؟ استرس طولانیمدت می‌تواند باعث بروز عوارض گوناگونی مانند مشکلات گوارشی، مشکلات سیستم ایمنی، تشدید بیماری‌های زمینه‌ای و ایجاد بیماری‌های جدید در فرد شود.
منابع
