نحوه صحیح انهدام دارو های غیر قابل مصرف چگونه می باشد ؟

در این سری از مقالات دارویی با توجه به میزان پرسش همگانی در جامعه به دو مورد از ابهامات مربوط به سیستم دارویی می پردازیم. ابتدا به اختصار در مورد فرآیند ریکال Recall یا جمع آوری داروهای دچار مشکل از بازار دارویی می‌پردازیم. سپس نکات مهمی در مورد نحوه صحیح انهدام دارو های غیر قابل مصرف ( Safe Drug Disposal ) می‌پردازیم.

فرآیند جمع آوری دارو از بازار دارویی ( Recall )

فراخوان دارویی یا ریکال در حوزه دارو امری متداول است و نشان دهنده این است که دستگاه نظارت وظیفه خود را به درستی انجام داده است. ریکال دارو فرآیندی است که در آن مشکل کیفیت، دوزو ایمنی دارو، هم چنین برچسب غلط یا آلودگی شیمیایی توسط بازرسین دارویی یا خود شرکت تولید کننده شناسایی می‌شود و منجر به صدور فرمان جمع آوری دارو از سطح جامعه می‌شود. در این فرآیند، شماره سریال ساخت خاصی ( Lot Number ) فراخوان می‌شود.

سازمان غذا و دارو آمریکا دارای سیستم منسجمی است که تمام ریکال‌ ها صحیح و به موقوع انجام شود تا سلامت جامعه و بیماران حفظ شود. در بسیاری از موارد، ریکال به صورت داوطلبانه از سوی شرکت‌های دارویی اعلام می‌شود و یا در مواردی FDA تمام تولید کننده‌های دارویی، مراکز درمانی و دارویی مربوط به آن داروی خاص و سریال خاص را ملزم به جمع آوری دارو از بازار می‌نماید. از جمله داروهایی که اخیراً توسط کمپانی دارویی ریکال اعلام کرده‌اند می‌توان به سری‌های خاصی از Metformin ER، Losartan، Valsartan، Irbesarton اشاره کرد. در همه این موارد اشاره شده، علت جمع آوری دارویی مربوط به سطح بالاتر از انتظار برای ماده شیمیایی N-Nitra so di methyl amine ( NDMA ) گزارش شده است. سطح بالای NDMA با شیوع سرطان در حیوانات در ارتباط است. میزان NDMA در مواد دارویی و غذایی و ارتباط آن با شیوع سرطان در انسان هنوز ثابت نشده است، با این حال FDA میزان NDMA را در داروها بررسی و کنترل می‌کند. برای اطلاعات بیشتر راجع به داروی خاص خود می‌توانید به سایت FDA به آدرس www.fda.gov/safety/recall مراجعه کنید و داروی مورد نظر را از نظر اعلام ریکال با توجه به کمپانی دارویی و NDC خاص آن بررسی کنید.
در فرآیند ریکال، داروخانه‌ها نقش مهمی در جمع آوری دارو از سطح بازار و ارجاع داروی آلوده به کارخانه تولیدی جهت انهدام دارند. داروخانه‌ ها موظف به یافتن سریال‌ های مورد نظر داروی آلوده، تماس و اطلاع رسانی به بیماران و ارجاع داروها به کارخانه تولیدی می‌باشند. در این موارد داروی ریکال با داروی سالم جایگزین می‌شود. در این راستا لازم به اطلاع رسانی به بیماران است که دارو را ناگهان قطع نکنند بلکه دارو باید جایگزین شود.

شاید این مقاله نیز برای شما جذاب باشد : داروهای موثر در درمان ویروس کرونا

نحوه صحیح انهدام داروهای غیرقابل مصرف ( Safe Drug Disposal )

داروها مواد شیمیایی هستند که می‌توانند به چرخه محیط زیست آسیب برسانند. از طرف دیگر برخی داروها برای حیوانات، کودکان و نوجوانان نیز خطر جدی دارند. بنابراین انهدام دارو نیازمند به توجه ویژه دارد. در این جا به سه روش قابل قبول FDA در انهدام داروها می‌پردازیم :

1.  بهترین روش انهدام داروهای غیرقابل استفاده یا تاریخ گذشته تحویل آن‌ها به مراکز خاص آن‌ها می‌باشد.
   نهاد دولتی DEA برنامه‌ای به صورت روز ملی «drug take back» یا «جمع آوری دارو» را در سراسر آمریکا در محل‌های خاصی انجام می‌دهد. در این روز شما می‌توانید تمام داروهای اضافی یا تاریخ مصرف گذشته خود را در محل‌های خاص در نظر گرفته شده بیاندازید تا به طور ایمن این داروها منهدم شوند و به محیط زیست آسیب نرسد و همچنین خطر سوء استفاده دارویی یا آسیب به حیوانات و کودکان منتفی شود. طبق گزارش کنونی FDA، روز جمع آوری ملی دارو امسال 24 اکتبر (2020) از ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر اعلام شده است. برای آگاهی از نزدیکترین محل جمع آوری دارو به آدرس DEA = authorized collector in your community مراجعه و شهر یا Zip code خود را جستجو نمایید تا نزدیکترین محل جمع آوری داروهای انهدامی را یافته و به سلامت جامعه و محیط زیست خود کمک نمایید.
2.  اگر بنا به علتی به مکان‌های جمع آوری دارو دسترسی ندارید، داروهای نسخه‌ ای غیرمخدر را می‌توانید به صورت زیر دور بیاندازید :

   ـ دارو را از قوطی اصلی خارج کنید و با مواد نامطبوع مثل تفاله قهوه یا چای مخلوط نمایید.
   ـ سپس آن را بدون محفظه‌ای مانند پلاستیک زیپ دار یا قوطی بگذارید.
   ـ این قوطی حاوی داروی آلوده شده را درون زباله خانگی معمولی بیاندازید.
   ـ تمام اطلاعات شخصی بیمار را از قوطی اصلی دارو پاک و یا خط خطی نمایید.

3.  داروهای مخدر به علت خطر بالقوه ناشی از سوء مصرف آن باید در سینک یا توالت منهدم شوند تا خطر دسترسی افراد، کودکان و حیوانات به آن‌ها را کاهش دهیم. البته در این روش خطر آلودگی محیط زیست وجود دارد و فقط زمانی که دسترسی به مراکز انهدام DEA وجود نداشته باشد مجبور به انجام این روش خواهیم بود.

در این سری مقاله تلاش کردیم اطلاعات مهم و کاربری در مورد ابهامات مورد سوال در جامعه ( انهدام دارو های غیر قابل مصرف ) را مطرح نماییم.

دکتر محبوبه مشایخی