علائم شایع و نگران کننده دفع خون در مدفوع

دفع خون در مدفوع می‌تواند بسیار دلهره‌آور باشد. معمولاً در این گونه مواقع افراد بسیار متعجب و نگران وضعیت سلامتی خود می‌شوند. بسیاری از مردم با دیدن دفع خون در مدفوع فکر می‌کنند به سرطان دستگاه گوارش مبتلا شده‌اند. دفع خون با مدفوع یکی از مهم‌ترین علائم سرطان‌های گوارشی به‌خصوص سرطان کولون (روده بزرگ) در بزرگسالان است؛ ولی باید توجه داشت بیماری‌های خوش‌خیم و کم‌اهمیت دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند باعث این اتفاق شوند. در این مقاله از اطلاعات بیماری ها در سایت سیب به چند علت شایع دفع خون در مدفوع اشاره‌ای مختصر می‌کنیم.

چه زمانی دفع خون در مدفوع باید ما را نگران کند؟

دفع خون با مدفوع زمانی باید جدی گرفته شود که همراه با علائم بالینی و آزمایشگاهی دیگری باشد. برای مثال با بررسی علت دفع خون در یک مرد 60 ساله تشخیص سرطان رودۀ بزرگ باید رد شود.

اگر فردی علائم خطر برای ابتلابه سرطان کولون را داشته باشد، باید علائم آن فرد بررسی شود. کم‌خونی ناشی از فقر آهن، کاهش وزن، سن بالا، سابقۀ فامیلی وجود سرطان‌های گوارشی و درنهایت دفع خون در مدفوع از اصلی‌ترین فاکتورهای خطر است که شک بالینی درمورد ابتلابه یک بیماری جدی را برمی‌انگیزد.

بررسی‌ علت پس‌زمینه برای دفع خون از مدفوع همیشه موفقیت‌آمیز نیست. در بسیاری از موارد پزشک علی‌رغم بررسی‌های آزمایشگاهی و آندوسکوپی نمی‌تواند محل دقیق خونریزی را پیدا کند. اگر محل خونریزی با اندوسکوپ یا کولونوسکوپ رؤیت نشود، این خونریزی اصطلاحاً «خونریزی کور» نامیده شده که به‌احتمال زیاد با رودۀ کوچک یا در پی آسیب‌های عروقی در افراد مسن و با بیماری‌های مزمن قلبی‌عروقی مرتبط است.

درمان خونریزی گوارشی باتوجه‌به شدت آن، از تجویز مکمل‌های آهن برای جبران کم‌خونی تا تجویز خون و پلاکت برای بیماری که در حالت شوک قرار دارد، می‌تواند متفاوت باشد.

دفع خون آشکار و مخفی

دفع خون ممکن است به‌صورت آشکار یا مخفی باشد. آشکار به آن معنا که بیمار به چشم خود خون را مشاهده کند و مخفی به آن معنا که سلول‌های خونی در مدفوع با روش‌های آزمایشگاهی تشخیص داده شوند.

معمولاً آزمایش‌هایی که برای تشخیص خون مخفی در مدفوع انجام می‌شوند (مانند آزمایش گایاک) موقع انجام‌دادن غربالگری، ازنظر سرطان گوارشی یا زمانی که شخص علامت واضحی ندارد، انجام می‌شوند. باید گفت که تشخیص بیماری تنها بر اساس یک برگۀ آزمایش و بدون انجام آندوسکوپی یا کولونوسکوپی یک اشتباه است و روش‌های تشخیصی دیگر درصورت لزوم باید حتماً موردتوجه باشد.

خون‌ریزی از قسمت فوقانی دستگاه گوارش

رنگ خون در مدفوع یک علامت تشخیص مهم برای پزشک است. اگر خون برای چند ساعت در دستگاه گوارش باقی‌مانده باشد، به‌دلیل اثری که باکتری‌های دستگاه گوارش بر روی هموگلوبین خون می‌گذارند رنگ آن از قرمز روشن به سیاه تغییر خواهد کرد.

این خون با مدفوع درهم‌آمیخته شده و یک مدفوع سیاه رنگ، قیری و بدبو به وجود می‌آورد که اصطلاحاً به آن ملنا(Melena) گفته می‌شود. ملنا نشان می‌دهد که خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی (مری، معده و دوازدهه) اتفاق افتاده است. بنابراین، پزشک ممکن است برای بیمار درخواست انجام‌دادن آندوسکوپی کرده و بدین‌طریق این قسمت‌ها را بررسی کند.

خونریزی از قسمت تحتانی دستگاه گوارش

در مقابل خون روشن (هماتوشزی) معمولاً نشان‌دهندۀ خونریزی در قسمت‌های پایین لوله گوارش است. یک علامت مهم ترکیب‌شدن خون با مدفوع است. دفع خون در مدفوع اگر همراه دفع خون‌ریزی باشد و رنگ قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز به خود بگیرد، نشان‌دهندۀ یک علت در رودۀ کوچک یا بزرگ است که حتماً نیاز به بررسی بیشتری خواهد داشت.

برعکس، اگر خون دفع‌شده روشن و جدا از مدفوع دیده شود به‌احتمال زیاد علت آن مشکلات درگیرکنندۀ قسمت‌های پایین کولون است. دفع مدفوع خونی به دنبال خونریزی گوارشی همیشه به‌علت اختلال در اجزای مختلف لولۀ گوارش نیست. در بسیاری از اوقات بیمارانی که برای سال‌های متمادی فشارخون بالا و یا بیماری قلبی عروقی داشته‌اند، به‌دلیل سفت‌شدن جدارۀ رگ‌های بدن، ازجمله دستگاه گوارش، مستعد پارگی این رگ‌ها و خونریزی‌های گوارشی هستند.

همچنین خونریزی گوارشی در تعدادی از بیماری‌های روماتولوژی، که عروق بدن را درگیر می‌کنند، دیده می‌شوند. بیماری بهجت  (behcet)و واسکولیت‌ها (التهاب جدارۀ عروق) دو مثال خوب برای بیماری‌های روماتولوژی هستند که موجب خونریزی‌های گوارشی می‌شوند.

شایع‌ترین موارد علت دفع خون با مدفوع

علت دفع خون با مدفوع بسته‌به محل خونریزی می‌تواند متفاوت باشد. اگر منشأ خونریزی قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش باشد، به‌علت اینکه تحت‌تأثیر آنزیم‌های گوارشی قرار می‌گیرد، معمولاً خون در مدفوع با چشم دیده نمی‌شود و خون مخفی است. در این حالت علت دفع خون می‌تواند موارد زیر باشد:

• بیماری‌های خونریزی‌دهندۀ دهان و دندان؛
• التهاب و زخم مری؛
• زخم معده؛
• التهاب و عفونت معده؛
• زخم دوازدهه؛
• دیورتیکول مکل؛
• تومورها و سرطان های معده، مری و قسمت ابتدایی رودۀ باریک.

درصورتی‌که، خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش شدید باشد ممکن است خون روشن دفع شود و خون در مدفوع را با چشم می‌توان دید.

اگر منشأ خونریزی قسمت‌های تحتانی دستگاه گوارش باشد، چون خون فاصلۀ زیادی تا دفع ندارد، خون با چشم دیده می‌شود. در این حالت شایع‌ترین علت دفع خون با مدفوع عبارت‌اند از:

• عفونت‌های باکتریایی و انگلی روده؛
• پارگی روده ؛
• آبسه پری آنال (آبسه مقعدی)؛
• هموروئید؛
• سرطان کولون و قسمت‌های انتهایی رودۀ باریک؛
• شقاق مقعد؛
• بیماری‌های التهابی روده (کرون و کولیت اولسروز).

خون در مدفوع بدون درد نشانه چیست؟

اگر در مدفوع خود خون دیده باشید و علامت دیگری نداشته باشید، شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که خون در مدفوع بدون درد نشانه چیست و همین سؤال بسیار نگرانتان کرده باشد. علت‌ها و بیماری‌هایی که گفته شد در بیشتر موارد تنها علامتشان همان خونریزی است و ممکن است درد یا علامت دیگری وجود نداشته باشد یا علائم خفیفی وجود داشته باشد.

یک علت مهم که باعث دفع خون در مدفوع بدون وجود درد و علامت دیگری می‌شود سرطان‌ها و تومورها هستند. سرطان‌های روده گاهی بسیار بی‌سروصدا پیشرفت می‌کنند و ممکن است تنها علامتی که شخص داشته باشد همین دفع خون در مدفوع باشد.

خون در مدفوع چه زمانی خطرناک است؟

اینکه خون در مدفوع چه زمانی خطرناک است بستگی به عوامل خطر و علائم همراه با این شرایط دارد. یک سری علائم و شرایط اگر همراه با دفع خون در مدفوع باشند به بررسی بیشتر و کامل‌تری نیاز است و باید درمان انجام شود. این موارد عبارت‌اند از:

• دفع خون زیاد و مداوم؛
• علائم شوک (کاهش ضربان قلب، افت فشارخون و کاهش هوشیاری)؛
• درد شدید شکم؛
• سن بالا؛
• سابقۀ خانوادگی سرطان‌های گوارشی؛
• کاهش وزن در بازۀ زمانی اخیر.

درمان

درمان خون مخفی در مدفوع و خون روشن باتوجه‌به علتی که سبب خونریزی شده است متفاوت است. معمولاً پس از بررسی و معاینۀ کامل پزشک و انجام‌دادن آزمایش و روش‌های تشخیصی مثل کولونوسکوپی، بعد از تشخیص علت خونریزی، برنامۀ درمانی پایه‌ریزی می‌شود.

درمان خون مخفی در مدفوع و خونریزی روشن در مدفوع می‌تواند شامل رعایت رژیم غذایی، درمان دارویی و انجام‌دادن اعمال جراحی باشد.

سوالات متداول دفع خون در مدفوع

Harrison’s principles of internal medicine.