مضرات و فواید مصرف الکل برای بدن

مصرف‌کردن یا مصرف‌نکردن نوشیدنی‌های الکلی همواره یک بحث جنجال‌برانگیز بوده است. مخالفان آن از عوارض مصرف الکل به‌عنوان پشتوانه‌ای علمی برای نظر خود یاد می‌کنند؛ اما، طرفداران مشروبات الکلی مدعی وجود فواید الکل برای بدن هستند و آن را نقطۀ مقابل مضرات این ماده قرار می‌دهند. در ادامۀ این مطلب به بررسی تأثیر الکل بر روی سلامتی خواهیم پرداخت و به مضرات و همچنین فواید احتمالی آن برای بدن انسان اشاره خواهیم کرد.

تعريف نوشيدنی استاندارد الکلی‌

حجم يک نوشيدنی الکلی معيار خوبی برای دانستن ميزان الکل موجود در آن نیست. برای بررسی اثرات الکل بر بدن از واحد «نوشيدنی استاندارد» استفاده می‌شود. موارد زير را می‌توان به‌عنوان يک واحد نوشيدنی استاندارد در نظر گرفت:

• يک قوطی بزرگ آبجوی 12 اونسی ۵ درصد الکل؛
• نصف ليوان (۵ اونس) شراب 12 درصد الکل؛
• ۵/1 اونس از نوشيدنی‌های حاوی ۴0 درصد الکل مانند ويسکی، ودکا يا تکيلا.

هر اونس حدود 30  سی‌سی (ميلی‌ليتر) است؛ بنابراین، 3۶0 سی‌سی آبجو، شراب 12 درصد حدود 1۵0 سی‌سی و درمورد نوشيدنی‌هايی حاوی ۴0 درصد الکل حدود ۴۵ سی‌سی را می‌توان يک واحد نوشيدنی استاندارد در نظر گرفت. برای بيشتر افراد، یک واحد استاندارد میزانِ مجاز نوشيدن الکل در يک نوبت است و برای مثال اگر کسی بيش از اين مقدار بنوشد، مجاز به رانندگی در اکثر کشورها نخواهد بود.

ميزان الکل مجاز در روز

مرکز کنترل و پيشگيری بيماری‌های امريکا (CDC)، يک واحد استاندارد الکل را برای زنان و دو واحد استاندارد را برای مردان به‌عنوان حد مجاز الکل در طول روز اعلام کرده است. اين مرکز تأکيد می‌کند که افرادی که الکل نمی‌نوشند نبايد نوشيدن الکل را به هر دليلی آغاز کنند؛ زيرا، الکل بر تمامی ارگان‌های بدن اثر سوء می‌گذارد. اين مرکز همچنين تفاوتی بين شراب و آبجو با ساير نوشيدنی‌های الکلی قائل نيست و مصرف بيش از حد مجاز اين نوشيدنی‌ها را نيز توصيه نمی‌کند.

مسمومیت الکلی

مسمومیت الکلی هنگامی رخ می‌دهد که فرد بیش از توانِ پردازش بدن الکل مصرف کند. در این حالت احتمال آسیب به مخچه، مغز، کبد و کلیه وجود دارد. باید دقت داشت که، در اینجا منظور از مسمومیت الکلی، مسمومیت با الکل خوراکی است و نه متانول. علائم مسمومیت الکلی شامل آشفتگی ذهنی، مشکل در حفظ هوشیاری، استفراغ، تشنج، مشکل در تنفس، ضربان قلب آهسته، پاسخ‌های عصبی مختل مانند: عدم رفلکس گگ (که از خفگی جلوگیری می‌کند) و دمای بسیار پایین بدن است. مصرف بیش از حد الکل می‌تواند منجربه آسیب دائمی مغز یا مرگ شود.

اثرات الکل بر ارگان‌های مختلف بدن

تأثیر الکل بر بدن می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. سن، جنس، نژاد، وزن بدن، وضعيت سلامت جسمی و مصرف داروها از عواملی هستند که تعيين می‌کنند چه ميزان از الکل می‌تواند باعث ايجاد علائم مصرف در افراد مختلف شود. بااین‌حال از برجسته‌ترین عوارض الکل بر بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تأثیر مصرف الکل بر مغز

مغز معمولاً اولين ارگانی است که تأثیر الکل بر بدن را نشان خواهد داد. احساس سرخوشی و آرامش اولین چیزهایی هستند که با مصرف نصف یک واحد نوشيدنی اتفاق می‌افتد. با مصرف بيشتر الکل کنترل فرد بر تکلم، تعادل، حرکت و رفتار کاهش می‌يابد.

با افزايش الکل به دو برابر حد مجاز در خون، بيشتر افراد برای ايستادن و راه‌رفتن مشکل پيدا می‌کنند و ممکن است دچار سرگيجه، تهوع و استفراغ شوند. استفراغ‌کردن در حالت مستی با خطر ورود محتويات معده به درون برونش‌ها همراه است. از دیگر مضرات الکل در صورت نوشیدن زیاد آن می‎‌توان به از دست دادن هوشياری و اشکال در تنفس (به‌دليل تأثیر بر مرکز تنفس در مغز) اشاره کرد.

اگر ميزان الکل به بيش از چهار برابر حد مجاز در خون برسد، ممکن است فرد به کما برود و تنفس او متوقف شود. برای اکثر افراد رسيدن الکل به پنج برابر حد مجاز در خون می‌تواند باعث مرگ شود.

تأثیر الکل بر روی وزن بدن

شاید بتوان گفت مهم‌ترین عوارض مصرف الکل افزایش وزن و اختلال در متابولیسم است. الکل پس از چربی، با داشتن 7 کالری در هر گرم، دومین مادۀ پرکالری به حساب می‌آید. علاوه بر این، کالری نوشیدنی‌های الکلی معمولاً در اثر افزایش قند و طعم‌دهنده‌ها بیشتر نیز می‌شود. با وجود این، تحقیقات درمورد رابطۀ الکل و وزن بدن بر روی یک نتیجه اتفاق نظر ندارند.

با اینکه تقریباً همۀ تحقیقات نوشیدن زیاد الکل را با افزایش وزن و چاقی مرتبط دانسته‌اند؛ اما، برخی مطالعات به این نتیجه رسیدند که، شاید نوشیدن کم یا متوسط الکل می‌تواند باعث کنترل افزایش وزن و حتی کاهش وزن شود.

تأثیر مصرف الکل بر سلامت قلب

نوشيدن مقادير زياد الکل در يک نوبت يا در درازمدت باعث بروز مشکلات قلبی نظير کارديوميوپاتی (افتادگی و تضعيف عضلات قلب)، آريتمی (ضربان غيرطبيعی قلب)، حملۀ قلبی و افزايش فشارخون می‌شود. بااین‌حال نتیجۀ تمام مطالعات در این زمینه با هم یکسان نیست و برخی از آن‌ها مصرف سبک و متوسط الکل را با کاهش ریسک بیماری‌های قلبی مرتبط دانسته‌اند و این مسئله را یکی از فواید الکل برای بدن بیان می‌کنند.

البته خیلی از کارشناسان عرصۀ سلامت بر این باورند که، افراد توانایی حفظ میزان نوشیدنی الکلی خود در سطح پایین یا متوسط را نداشته و معمولاً در این کار زیاده‌روی می‌کنند. درنتیجه، بهره‌مندشدن از فواید مصرف الکل برای آن‌ها امکان‌پذیر نبوده و تنها عوارض الکل نصیبشان خواهد شد.

تأثیر مصرف الکل بر روی کبد

کبد شما یکی از اعضای حیاتی بدن است که صدها وظیفۀ مهم را بر عهده دارد. اما نقش اصلی کبد در بدن خنثی‌کردن مواد سمی مختلفی است که مصرف می‌کنید. از همین رو کبد شما می‌تواند به شدت در مقابل عوارض مشروبات الکلی آسیب‌پذیر باشد.

نوشيدن بيش از حد الکل بارِ زيادی را به کبد تحميل می‌کند؛ زيرا، الکل پس از ورود به خون بايد از طريق کبد پاک‌سازی شود. هرچه ميزان نوشيدن الکل بيشتر باشد، ممکن است آسيب بيشتری به کبد وارد کند. ازجمله اين آسيب‌‌ها و مضرات الکل برای کبد می‌توان به چرب‌شدن کبد، هپاتيت (يرقان) الکلی، تغيير بافت کبد به‌صورت فيبروز و سيروز کبدی (مرگ سلول‌های کبدی و کوچک‌شدن کبد) اشاره کرد.

در صورت نوشیدن زیاد نوشیدنی‌های حاوی الکل، ممکن است کبد دچار التهاب شده و در بدترین حالت سلول‌های کبدی می‌میرند و با بافت زخمی جایگزین می‌شوند که منجربه یک وضعیت جدی به‌نام سیروز (cirrhosis) خواهد شد. بیماری سیروز یک شرایط برگشت‌ناپذیر است که مشکلات سلامتی بسیار خطرناک را در پی خواهد داشت و در نوع پیشرفتۀ آن تنها راه‌حل پیوند کبد خواهد بود. به‌دلیل مصرف بیشتر الکل در مردان، ازجمله عوارض مصرف الکل در مردان هپاتیت الکلی است که در میان مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت الکل بسیار شایع است.

عوارض مصرف الکل برای لوزالمعده

الکل باعث می‌شود که لوزالمعده موادی سمی توليد کند که می‌توانند باعث التهاب و تورم لوزالمعده (Pancreatitis) شوند. التهاب و تورم لوز‌المعده می‌تواند سوء‌تغذیه، اسهال و کاهش وزن غیرطبیعی را در پی داشته و در موارد حاد حتی منجربه مرگ شود.

تضعيف سيستم ايمنی

نوشيدن درازمدت الکل باعث تضعيف سيستم ايمنی و بالارفتن خطر ابتلا به بيماری‌های مختلف و سرطان می‌شود. افراد الکلی به‌دلیل ضعیف‌شدن سیستم ایمنی شانس بسیار بالایی برای ابتلا به بيماری‌هايی نظير ذات‌الريه و سل دارند.

نوشيدن مقادير زياد الکل در يک نوبت سيستم ايمنی را تا 2۴ ساعت تضعيف می‌کند که این مسئله می‌تواند خطر ابتلا به سرماخوردگی و ساير عفونت‌ها را افزايش دهد.

 عوارض الکل روی وضعیت روحی و افسردگی

افسردگی و مصرف الکل بسیار به یکدیگر مرتبط هستند؛ گاهی مصرف الکل افسردگی را در پی خواهد داشت و گاهی افسردگی باعث می‌شود که افراد به نوشیدن الکل روی بیاورند. بااین‌حال ابتلا به افسردگی در اثر سوء‌مصرف نوشیدنی‌های الکلی متداول‌تر است.

درحالی‌که شاید نوشیدن الکل برای چند ساعت احساس خوبی را در فرد ایجاد کند؛ اما، در مجموع به سلامت ذهنی آسیب زده و می‌تواند مشکلات روحی را تشدید کند.

افزايش خطر ابتلا به سرطان

تحقيقات گسترده و متعدد علمی ثابت کرده‌اند که بين نوشيدن الکل و ابتلا به سرطان ارتباط وجود دارند. مصرف زیاد مشروبات الکلی می‌تواند شانس ابتلا به سرطان‌هایی مثل سرطان مری، سرطان سینه، سرطان کبد، سرطان نواحی سر و گردن و سرطان کولون را افزایش دهد. ازجمله عوارض مصرف الکل در مردان افزایش ابتلا به این سرطان‌هاست.

فواید الکل برای بدن

با وجود عوارض مصرف الکل آیا می‌توان گفت که الکل برای بدن فایده دارد؟ پاسخ به این سؤال بله است. درصورتی‌که مصرف الکل کم یا در سطح متوسط باشد، ممکن است برای بدن مفید باشد. ازجمله فواید مصرف الکل می‌توان به کاهش ریسک بیماری‌های قلبی، کاهش خطر سکتۀ انسدادی و شاید هم کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دوم اشاره کرد.

اما این فواید الکل برای بدن در صورت استفاده کم یا متوسط و برای افراد سالم می‌تواند صحت داشته باشند. تجربه ثابت کرده که افراد حداقل هرچند وقت یک بار در نوشیدن الکل زیاده‌روی می‌کنند و کمتر کسی می‌تواند میزان مصرف الکل خود را در سطح کم یا متوسط حفظ کند.

بنابراین فواید الکل برای بدن اصلاً نمی‌تواند بهانۀ خوبی برای نوشیدن آن باشد؛ چراکه بیش از آنکه برای شما مفید باشد مضر بوده و اگر می‌خواهید نوشیدنی‌های حاوی الکل را مصرف کنید باید به‌دنبال بهانۀ دیگری به‌غیراز بهبود سلامتی خود باشد!

سرطان‌هایی که نتیجۀ نوشیدن الکل هستند

همان‌ گونه که گفتیم یکی از مهم‌ترین عوارض مصرف الکل افزایش موارد ابتلا به انواع سرطان‌هاست. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که، هرچه یک فرد مقدار بیشتری الکل بنوشد، به‌خصوص اگر این مقدار را مرتباً در طول یک دوره زمانی مصرف کند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها قرار می‌گیرد. مهم‌ترین این سرطان‌ها به شرح زیر است:

• سرطان در نواحی سر و گردن (Head and Neck Cancer). نوشیدن الکل یکی از عوامل شناخته‌شده در افزایش خطر ابتلا به سرطان در نواحی سر و گردن است. خطر ابتلا به‌خصوص برای سرطان‌های داخل حفرۀ دهان (به استثنای لب‌ها)، گلو و حلق و حنجره بیشتر است.
• سرطان مری (Esophageal Cancer). نوشیدن الکل یکی از عوامل عمدۀ افزایش خطر ابتلا به نوعی از سرطان‌های مری موسوم به کارسینوم سلول سنگفرشیEsophageal Squamous Cell) Carcinoma) است. افرادی که نوعی نقص ژنتیکی دارند و بدنشان فاقد یک آنزیم خاص برای متابولیسم و سوخت‌وساز الکل است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع سرطان هستند.
• سرطان کبد (Liver Cancer). نوشیدن الکل نه تنها یک عامل مستقل در افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد است، بلکه یک علت اولیه برای ابتلا به کارسینوم سلول کبدیHepatocellular) Carcinoma) نیز هست. دو علت عمدۀ دیگر ابتلا به این سرطان، عفونت مزمن با ویروس‌های هپاتیت B و C است.
• سرطان سینه (Breast Cancer). تاکنون بیش از صد مطالعه اپیدمیولوژیک برای بررسی ارتباط بین نوشیدن الکل و ابتلا به سرطان سینه در خانم‌ها انجام شده است. همۀ این مطالعات بدون استثنا نشان داده‌اند که، بین افزایش میزان مصرف روزانۀ الکل و افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه در خانم‌ها ارتباط وجود دارد. یک بررسی گسترده بر روی ۵۳ مورد از این مطالعات نشان داد، خانم‌هایی که در هر شبانه‌روز بیش از ۴۵ گرم الکل (معادل سه واحد استاندارد الکل و سه برابر حد مجاز روزانه برای زنان) می‌نوشند، در مقایسه با خانم‌هایی که الکل مصرف نمی‌کنند، ۵/۱برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند.
• سرطان کولون (Colorectal Cancer). نوشیدن الکل باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ (Colon) و ناحیه مقعد (Rectum) می‌شود. یک بررسی گسترده بر روی نتایج ۵۷ تحقیق مختلف نشان داد، افرادی که بیش از ۵۰ گرم الکل یا بیشتر در یک شبانه‌روز می‌نوشند (این میزان معادل ۵/۳ واحد استاندارد الکل است)، ۵/۱ برابر بیش از افراد غیرالکلی در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های کولورکتال قرار دارند.

باتوجه‌به مطالب بالا می‌توان گفت که، بین مصرف روزانه و بیش از حد الکل و ابتلا به برخی از سرطان‌ها رابطۀ مشخصی وجود دارد. بر این اساس بهتر است که تمامی افراد در میزان و چگونگی مصرف الکل تجدیدنظر کنند. برای پرهیز از عوارض مصرف الکل، بهترین راه مصرف نوشیدنی‌های الکلی در مناسبت‌های خاص و محدودکردن مصرف این ماده درکل است.

از سوی دیگر باید توجه داشت که، بر اساس توصیۀ مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های امریکا (CDC)، تفاوتی بین الکل موجود در شراب و آبجو با سایر نوشیدنی‌های الکلی وجود ندارد و مصرف بیش از حد مجاز این نوشیدنی‌ها نیز می‌تواند باعث تمام عوارض ذکرشده در اثر نوشیدن الکل شود.

با اینکه برخی فواید مصرف الکل در صورت استفاده کم یا متوسط از طریق مطالعات به اثبات رسیده است؛ اما، مضرات الکل برای بدن بیش از مزایای آن بوده و همچنین خیلی از افراد نمی‌توانند نوشیدن خود را در سطح متوسط نگه دارند و در استفاده از نوشیدنی‌های الکلی زیاده‌روی خواهند کرد. مصرف بیش از حد مجاز الکل تضعیف سیستم ایمنی بدن را در پی خواهد داشت و مطالعات نشان می‌دهد سوءمصرف آن سلامت مغز، قلب، کبد و سایر ارگان‌ها را با خطر مواجه می‌کند.

منابع

cdc.gov

niaaa.nih.gov

americanaddictioncenters.org

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21343207

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17825708

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11070527

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15582912/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22701432

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19586139

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19426164

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21790610

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12587005

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19550430

سوالات متداول در مورد مضرات و فواید مصرف الکل برای بدن