تاریخ ارسال : ۰۵ دی ۱۴۰۰
یکی از علت‌های ایجاد التهاب کبد بیماری هپاتیت اتوایمیون است. در این مطلب از سری مقالات پزشکی مجلۀ سیب، ابتدا می‌بینیم که بیماری هپاتیت اتوایمیون چیست و پس از بررسی علائم این بیماری به درمان‌های آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
بیماری هپاتیت اتوایمیون چیست؟
هپاتیت به معنای التهاب کبد است و اتوایمیون نیز به معنای خود ایمنی است. در واقع در بیماری هپاتیت اتوایمیون دستگاه ایمنی برضدّ سلول‌های کبدی فعال می‌شود و موجب بروز التهاب در بافت کبد می‌شود.
دستگاه ایمنی از راه‌های مختلفی با عوامل بیگانه و بیماری‌زا مبارزه می‌کند. گاهی سیستم ایمنی به اشتباه برضدّ خود بدن و بافت‌های سالم بدن فعال می‌شود و موجب بروز بیماری‌هایی می‌شود که به آن‌ها بیماری‌های خود ایمنی می‌گویند.
علت دقیق هپاتیت اتوایمیون فعلاً نامشخص است؛ اما به نظر می‌رسد، عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در کنار هم باعث بروز این بیماری می‌شوند. بیماری هپاتیت اتوایمیون اگر درمان نشود، درنهایت موجب بروز سیروز و نارسایی کبد می‌شود.
هپاتیت اتوایمیون دو نوع دارد که یک نوع آن شایع‌تر است در همۀ سنین ایجاد می‌شود و نوع دوم نیز بیشتر در کودکان ایجاد می‌شود؛ اما، می‌تواند در بزرگسالان نیز بروز پیدا کند.
چه عواملی باعث بروز بیماری می‌شوند؟
همان طور که گفتیم، استعداد ژنتیکی فرد و عوامل محیطی در کنار هم باعث ایجاد هپاتیت اتوایمیون می‌شوند. در واقع ممکن است در پی یک عفونت ویروسی، حساسیت سیستم ایمنی افزایش پیدا کند و به‌جای عوامل بیگانه به سلول‌های کبدی آسیب برساند.
افرادی که شرایط زیر را دارند ریسک ابتلای بیشتری دارند:
- خانم‌ها بیشتر به بیماری‌های خود ایمنی مبتلا می‌شوند؛
- ابتلا به عفونت‌هایی مثل سرخک، ویروس هرپس سیمپلکس و ویروس EBV؛
- سابقۀ هپاتیت اتوایمیون در بستگان درجه یک؛
- داشتن بیماری خود ایمنی مثل گریوز.
علائم هپاتیت اتوایمیون
کبد در بدن نقش‌های مختلف و مهمی مانند سم‌زدایی و ساخت پروتئین‌ها و آنزیم‌ها را بر عهده دارد. در بیماری هپاتیت اتوایمیون با حملۀ سیستم ایمنی به سلول‌های کبدی عملکرد کبد اختلال پیدا می‌کند و باتوجه‌به شدت و مدت زمان بیماری، علائم هپاتیت اتوایمیون می‌توانند بسیار گسترده باشند. علائم زیر اصلی‌ترین علائم هپاتیت اتوایمیون هستند (که البته مختص این بیماری نیستند و ممکن است در بیماری‌های دیگری نیز بروز پیدا کنند):
- خستگی (شایع‌ترین علامت)؛
- تهوع؛
- کاهش اشتها؛
- اسهال؛
- زردی (یرقان).
درصورت شدید‌شدن بیماری یا ادامه‌یافتن آن، علائم زیر ممکن است بروز پیدا کنند:
- کاهش عملکرد مغزی (آنسفالوپاتی کبدی)؛
- تجمع مایع در شکم که آسیت نام دارد؛
- ورم پاها؛
- اختلالات انعقادی (خون‌ریزی و به سادگی کبود‌شدن پوست)؛
- بزرگ‌شدن طحال؛
- سنگ صفرا؛
- خارش؛
- درد مفاصل؛
- استفراغ؛
- کم‌شدن یا نشدن عادات ماهانه در بانوان.
در واقع علائم ناشی از انواع هپاتیت (ازجمله هپاتیت اتوایمیون) تقریباً مشابه است چراکه در همۀ انواع هپاتیت بافت کبد دچار التهاب می‌شود. این نکته را باید گفت که افراد مبتلا به بیماری‌های خود ایمنی ممکن است سایر بیماری‌های خود ایمنی را نیز داشته باشد.
تشخیص هپاتیت اتوایمیون
هپاتیت اتوایمیون عمدتاً بر مبنای علائم بیمار، سابقۀ پزشکی شخص، یک سری آزمایش خون و نمونه‌برداری از بافت کبد تشخیص داده می‌شود.
در آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، با اندازه‌گیری فاکتورهای خونی‌ای مثل ALT و بیلی‌روبین می‌توان به آسیب بافت کبد پی برد. همچنین با بررسی برخی فاکتورهای مرتبط با دستگاه ایمنی مانند ANA می‌توان به خود ایمنی بودن علت هپاتیت پی برد.
در نمونه‌برداری از بافت کبد و بررسی آن، آسیب سلول‌های کبدی مشخص می‌شود و می‌توان تشخیص را تأیید کرد.
درمان هپاتیت اتوایمیون
بهتر است درمان هپاتیت اتوایمیون زیر نظر متخصص بیماری‌های گوارش انجام شود. همان طور که گفتیم در هپاتیت اتوایمیون، سیستم ایمنی به کبد حمله می‌کند؛ بنابراین، اساس درمان سرکوب سیستم ایمنی است.
در بعضی افراد که بیماری آن‌ها زود تشخیص داده شود با درمان صحیح می‌توان سیر بیماری را بسیار کند کرد و حتی آسیب‌های ایجاد شده را کامل درمان کرد (کبد قابلیت ترمیم زیادی دارد). افرادی که بیماری آن‌ها کند پیش می‌شود و علائمی ندارند ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند.
مهم‌ترین داروهای هپاتیت اتوایمیون عبارت‌اند از:
- کورتیکواستروئیدها
- آزاتیوپرین
- میکوفنولات موفتیل
- سیکلوسپورین
- تاکرولیموس
معمولاً خط اول درمان هپاتیت اتوایمیون ترکیب یک کورتیکواستروئید مثل پردنیزون با آزاتیوپرین است. این داروها هرکدام به طریقی باعث مهار یا کاهش فعالیت بخشی از سیستم ایمنی می‌شوند که منجر به کاهش فعالیت بیماری و کند‌شدن سیر بیماری می‌شود.
پیوند کبد
بیمارانی که دچار سیروز کبدی شده‌اند افراد مناسبی برای پیوند کبد هستند. در طی پیوند کبد، برخلاف پیوند کلیه، یک کبد کامل پیوند زده نمی‌شود. بلکه قسمتی از بافت کبد فرد اهداکننده به فرد بیمار پیوند زده می‌شود. این بافت سالم به‌علت توانایی بالای کبد در بهبود خود، به سرعت سلول‌های جدیدی می‌سازد و می‌تواند تا حد زیادی به بهبود وضعیت شخص کمک کند.
باید توجه داشت که، انجام‌دادن عمل پیوند کبد نیازمند رعایت شرایط خاصی است که در همۀ افراد انجام‌شدنی نیست. همچنین درصد قابل توجهی از گیرندگان پیوند نیز قادر به تحمل پیوند نیستند.
نحوۀ پاسخ به درمان‌های هپاتیت
بعد از درمان، اکثر افراد علائمشان کاهش می‌یابد و در تست‌های آزمایشگاهی نیز بهبودی مشاهده می‌شود. در این حالت، در بعضی افراد می‌توان دوز داروهای مصرفی را برای مدتی کاهش داد. باید توجه داشت که، دوره‌های عود بیماری نیز شایع است. به‌هرحال یک درمان نگهدارنده برای مدت طولانی لازم است.
بدن بعضی از افراد به داروها پاسخ نمی‌دهند و یا به‌دلیل عوارضی که داروها دارند ممکن است درمان را تحمل نکند. باید توجه داشت که، این بیماری درمان قطعی ندارد و این داروها و روش‌های درمانی صرفاً برای کاهش سیر بیماری و بهبود علائم شخص به کار می‌روند.
امروزه داروهای جدید بیولوژیک نیز برای درمان هپاتیت اتوایمیون به کار رفته است؛ اما، اطلاعات در این باره درحال به‌روزرسانی است.
درمان در دوران بارداری و شیردهی
اغلب در دوران بارداری بیماری بهتر می‌شود. افراد مبتلا بهتر است بعد از یک سال درمان و بهبودی علائم اقدام به بارداری کنند. برای افراد باردار انتخاب اصلی درمان با پردنیزون است چراکه سایر داروها به جنین آسیب می‌رسانند.
در زمان شیردهی استفاده از آزاتیوپرین مشکلی ندارد.
آیا هپاتیت اتوایمیون خطرناک است؟
درصورت پیشرفت بیماری، آسیب و مرگ سلول‌های کبدی موجب جایگزینی این سلول‌ها با بافت فیبروز می‌شود که درصورت ادامه یافتن سیروز کبدی ایجاد می‌شود. در واقع اینکه آیا هپاتیت اتوایمیون خطرناک است یا نه، باید دید که آیا بیماری به سیروز منجر خواهد شد یا خیر.
دچارشدن به سیروز کبدی تقریباً مانند این است که فرد کبد ندارد و در این حالت سموم و مواد زائد حاصل از متابولیسم در بدن تجمع پیدا می‌کنند و موجب بروز اختلالات جدی در بدن می‌شوند که مرگ را به دنبال دارد.
خوشبختانه با ساخت داروهای جدید و همچنین تشخیص زود هنگام، طول عمر بیماران هپاتیت اتوایمیون که به درمان پاسخ می‌دهند تقریباً مانند افراد عادی است.
اما طول عمر بیماران هپاتیت اتوایمیون که به درمان پاسخ نمی‌دهند یا به سمت سیروز پیشرفت کرده‌اند، با توجه به وضعیت فرد و بیماری‌های دیگر او، پاسخ به پیوند کبد و… می‌تواند متغیر باشد.
پرسش‌و‌پاسخ
- بیماری هپاتیت اتوایمیون چیست؟ این بیماری التهاب بافت کبد است که توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شود.
- آیا هپاتیت اتوایمیون خطرناک است؟ درصورت درمان‌نشدن صحیح و به موقع و درصورت ایجاد فیبروز و سیروز کبدی، هپاتیت اتوایمیون می‌تواند با عوارض زیادی همراه باشد و حتی منجر به مرگ شود.
- تشخیص هپاتیت اتوایمیون چگونه است؟ هپاتیت اتوایمیون با علائم و نشانه‌ها‌ی فرد، نتایج مثبت تست‌های آزمایشگاهی و نمونه‌برداری از کبد تشخیص داده می‌شود.
منابع
