رابطه افسردگی و اضطراب با دردهای عصبی

دو بیماری افسردگی و اضطراب ازجمله بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کنندۀ روانی هستند که باعث بروز علائم جسمی زیادی برای بیمار می‌شوند. ازجمله این علائم، بروز دردهای مزمن و یا تشدید دردهایی است که بیمار از قبل به دلایل دیگر داشته است. در این مقاله از سری مطالب پزشکی مجلۀ سیب به توضیح ارتباط میان بیماری‌های ذکر شده با دردهای مزمن می‌پردازیم.

درد افسردگی چیست

ارتباط تنگاتنگی میان بیماری افسردگی (depression) با احساس دردهای مختلف وجود دارد. در واقع افسردگی خود می‌تواند باعث شروع احساس درد در نقاط مختلف بدن شود و یا دردهای قبلی را تشدید کند و یا برعکس دردهای مزمنی که درمان نشوند؛ می‌توانند به افسردگی فرد بیمار بیانجامد. درد و افسردگی همچنین ممکن است، مانند یک‌چرخهٔ معیوب بر یکدیگر اثر گذاشته و همدیگر را تشدید کنند. به این معنا که درد علائم افسردگی را تشدید کرده و تشدید افسردگی باعث افزایش احساس درد شود.

در آسیب‌های فیزیکی و بیماری‌های مختلف، معمولاً در پی آسیبی که به بدن می‌رسد، درد ایجاد می‌شود. در افسردگی اغلب درد حقیقی نیست؛ یعنی آسیبی وجود ندارد، اما فرد افسرده درد را احساس می‌کند.

آیا افسردگی باعث سردرد می‌شود

سردرد به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. سردرد اولیه در واقع خود سردرد است که به‌صورت یک بیماری ظاهر می‌شود، مانند اتفاقی که در بیماری میگرن می‌افتد. اما در سردرد ثانویه، سردرد علامتی ناشی از تغییرات یک بیماری زمینه‌ای مانند التهاب ناشی از روماتیسم مفصلی است. سردرد در افراد افسرده بیشتر ثانویه است اگرچه می‌تواند اولیه باشد.

مطالعات انجمن اضطراب و افسردگی آمریکا (ADAA) نشان داد که حدود 11 درصد از افراد مبتلا به اختلالات سلامت روان شامل افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی و اختلالات اضطرابی حملات میگرنی داشتند.

افسردگی و دردهای عصبی

همان‌طور که گفته شد، افسردگی یک بیماری است که می‌تواند تقریباً تمام سیستم‌های بدن را درگیر کند. سیستم عصبی بدن نیز از این قاعده مستثنی نیست. در واقع افسردگی با تغییر در انتقال پیام‌های عصبی در اعصاب ممکن است موجب بروز دردهای عصبی نیز شود. این‌گونه دردها به شکلی مزمن خواهند بود که گاهی شدیدتر می‌شوند، و بیشتر در نواحی مانند عضلات و مفاصل ایجاد می‌شوند.

در واقع ارتباط افسردگی و دردهای عصبی یک ارتباط مشخص و مستقیم نیست بلکه، افسردگی با تأثیراتی که بر دستگاه عصبی مرکزی دارد ممکن است هم ازنظر عملکردی باعث ایجاد درد شود و هم ممکن است ازنظر ادراک درد تغییراتی را ایجاد کند.

بیماری اضطراب و احساس درد

بیماری‌های اضطرابی (Anxiety Disorders) نیز مانند افسردگی می‌توانند باعث ایجاد و یا تشدید دردهای مختلف شوند. برای مثال افرادی که دارای سندرم رودۀ تحریک‌پذیر یا IBS هستند در صورت ابتلا به بیماری‌های اضطرابی درد و مشکلات بیشتری را تجربه می‌کنند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که احساس درد در افراد مبتلا به بیماری اضطراب می‌تواند بسیار بیشتر از افراد عادی جامعه باشد. مشکل دیگر این بیماران احساس ترس (phobia) و یا وحشت و هراس شدید (panic) از شروع درد است که استرس می‌تواند شروع دردهای مزمن مانند سردرد را تسریع کرده و درد آن را تشدید کند.

این احساس ترس از شروع درد باعث می‌شود که فرد از هرگونه موقعیتی که احتمال شروع درد در آن هست پرهیز کند. اگر این بیماران به هر دلیلی دچار مصدومیت شده و یا مثلاً برای درمان کمردرد مزمن نیاز به فیزیوتراپی داشته باشند، این ترس و فوبیا باعث مقاومت ایشان در برابر اقدامات درمانی و توان‌بخشی (physical rehabilitation) می‌شود که خود به ادامه و تشدید درد آن‌ها کمک خواهد کرد.

تشخیص بیماری‌های همراه افسردگی

همراهی درد با بیماری‌های افسردگی و اضطراب، تشخیص منشأ درد را برای پزشکان مشکل می‌کند. نکتۀ بسیار مهم آگاهی پزشک، بیمار و اطرافیان اوست که منشأ درد ممکن است افسردگی و اضطراب باشد یا این دو بیماری باعث تشدید یک درد اولیه شوند. گاهی اوقات، تمامی تمرکز بیمار و پزشک بر درمان و تسکین درد با انواع مسکن‌ها و درمان‌های شیمیایی است و از توجه به علل سایکولوژیک غفلت می‌شود. متأسفانه در مواردی مشاهده‌شده، فردی که دچار بیماری افسردگی مزمن است با شکایت درد به یک پزشک مراجعه کرده؛ ولی، پزشک معالج فقط به درمان درد بدون توجه به مشکل افسردگی پرداخته است.

درمان بیماری‌های همراه اضطراب

برای کاهش درد افسردگی و درمان آن، علاوه بر داروهایی که به کاهش افسردگی و اضطراب کمک می‌کنند، از روش‌های مختلف روان‌درمانی (psychotherapy) نیز استفاده می‌شود. برخی از مهم‌ترین این روش‌ها به شرح زیر است:

درمان شناختی رفتاری (Cognitive Behavioral Therapy):درمان در این روش بر پایۀ این اصل بنا شده که افکار و احساسات و ادراک ما همه به هم مرتبط هستند. با تفهیم این اصل به بیمار، درمانگر در طی جلسات متعدد مهارت‌ها و تکنیک‌هایی را به فرد می‌آموزد که به‌جای آنکه قربانی درد شود، بتواند درد را مدیریت و کنترل کند.

آموزش تمدد اعصاب (Relaxation Training):در این روش به کمک تکنیک‌های مختلف مانند یوگا، آموزش ریلکس کردن عضلات (progressive muscle relaxation) و آموزش ذهن‌آگاهی (mindfulness training) استرس بیمار کاهش می‌یابد. استرس از عوامل اصلی ایجاد و تشدید درد به‌خصوص در بیماران مبتلا به اضطراب است.

خواب در اثر تلقین یا هیپنوتیزم (Hypnosis): ایجاد خواب مصنوعی و تلقین افکار مثبت به بیمار، باعث کاهش قابل‌ملاحظهٔ درد و علائم بیماری‌های افسردگی و اضطراب می‌شود. بیماران می‌توانند با فراگیری این روش خود را هیپنوتیزم (self-hypnosis) کنند.

به طور خلاصه می‌توان گفت، اگرچه درمان دردهای مزمن یکی از دغدغه‌های اصلی سیستم‌های درمانی است، متأسفانه به ارتباط بین درد و بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب بی‌توجهی می‌شود. شناخت صحیح از ارتباط میان این دو مقوله و استفاده از روش‌های روان‌درمانی، می‌تواند کمک شایانی به کاهش و یا درمان درد در بیماران مبتلا به دردهای مزمن کند.

پرسش و پاسخ

منابع

https://www.healthline.com

https://www.health.harvard.edu

https://www.ncbi.nlm.nih.gov

https://www.mayoclinic.org