تاریخ ارسال : ۰۷ فروردین ۱۴۰۱
تاکنون در مجلۀ پزشکی سیب (Persian medical magazine) مطالب مختلفی را درمورد ویتامین سی منتشر کرده‌ایم. در این مطلب قصد داریم به بررسی کمبود این ویتامین، علائم و اثرات آن و نحوۀ درمان آن بپردازیم.
فهرست مطالب
کمبود ویتامین سی چیست؟
قبل از اینکه ببینیم کمبود ویتامین c چه علائمی دارد، ابتدا بهتر است ببینیم که کمبود ویتامین سی یعنی چه و چه زمانی کمبود ویتامین سی ایجاد میشود.
ویتامین سی یک ویتامین محلول در آب است که در بدن ذخیره نمی‌شود و باید روزانه از مواد غذایی که خورده میشود جذب شود. این ویتامین یک ویتامین مهم در بدن ماست و در ساخت کلاژن که یک پروتئین مهم ساختاری است نقش دارد.
اگر به اندازۀ کافی ویتامین سی دریافت نشود، کمبود ویتامین سی ایجاد میشود. اگر با گذشت زمان ویتامین سی کافی دریافت نشود، باعث میشود در بدن تولید کلاژن کاهش یابد یا کلاژنی که تولید میشود عملکرد صحیح نداشته باشد. درنتیجه، بافت‌های مختلف بدن شروع به تجزیه می‌کنند و سلامت و ترمیم بافت‌های بدن با مشکل مواجه میشود.
کمبود ویتامین سی باعث چه بیماری میشود؟
در حالت عادی کمبود ویتامین سی می‌تواند با علائم مختلفی خود را نشان دهد و حتی موجب تشدید بیماری‌های زمینه‌ای فرد مبتلا شود؛ اما، اینکه کمبود ویتامین سی باعث چه بیماری میشود بستگی به مدت زمان کمبود این ویتامین دارد. اگر شخصی سه ماه یا بیشتر کمبود ویتامین سی داشته باشد، به بیماری اسکوربوت یا اسکوروی مبتلا میشود.
این بیماری تظاهر شدید کمبود ویتامین سی است که بیشتر در دریانوردان و کسانی دیده میشود که بهدلیل شرایط شغلی یا محیطی خود قادر به مصرف سبزی‌ها و میوه‌های تازه نیستند. (البته امروزه با وجود مکمل‌های ویتامین سی و میوه‌ها و غذاهای کنسروی این بیماری بسیار نادر است.)
افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به کمبود ویتامین سی هستند:
- افراد معتاد و الکلی که ممکن است رژیم غذایی غیرسالم یا نامتعادل داشته باشند؛
- افرادی که رژیم‌های غذایی بسیار محدود دارند؛
- افرادی که درآمد بسیار کم دارند و قادر به تهیۀ بسیاری از مواد غذایی نیستند؛
- افراد مبتلابه بیماری‌های گوارشی، که در جذب مواد غذایی خورده‌شده اخلال ایجاد می‌کنند، مانند کرون و سیلیاک؛
- افراد مسن؛
- در افراد سیگاری جذب ویتامین سی غذاها کمتر است و ویتامین c موجود در بدن سریع‌تر مصرف میشود.
کمبود ویتامین c چه علائمی دارد؟
حال بهتر است ببینیم که کمبود ویتامین سی چه علائمی دارد تا بتوانیم با شناسایی زودتر کمبود این ویتامین نسبت به رفع این مشکل اقدام کنیم. باتوجه‌به شدت و مدت کمبود، اثرات کمبود ویتامین سی می‌تواند در اشخاص مختلف متفاوت باشد و یک مورد یا همۀ موارد زیر را شامل شود:
تغییرات پوست
همان طور که گفته شد، ویتامین سی در تولید کلاژن نقش دارد که یک پروتئین ساختاری مهم در پوست، مو، مفاصل، استخوان‌ها و رگ‌های خونی است. اگر سطح ویتامین سی پایین باشد، بیماری کراتوزپیلاریس ممکن است ایجاد شود که یک بیماری پوستی است و در آن پوست خشن و به اصطلاح پوست مرغی میشود.
پوست سالم حاوی مقادیر زیادی ویتامین سی است که از پوست در برابر آسیب‌های اکسیداتیو مانند نور خورشید یا آلاینده‌ها محافظت می‌کند. کمبود ویتامین سی می‌تواند باعث خشکی و چروکیدگی پوست شود.
یکی دیگر از اثرات کمبود ویتامین سی بر پوست، کبودشدن آسان پوست است؛ چراکه کمبود ویتامین سی منجربه کمبود کلاژن و ضعیف‌شدن دیوارۀ عروق خونی میشود که باعث میشود عروق خونی به سادگی پاره شوند. این حالت یکی از اولین علائم آشکار ناشی از کمبود ویتامین سی است.
اثر دیگر کمبود این ویتامین بر پوست، بهبود کندتر زخم‌هاست؛ چراکه کمبود ویتامین سی موجب اخلال در تولید بافت جدید میشود. این مورد یک نشانۀ پیشرفته از کمبود این ویتامین است.
غیرنرمال‌شدن موها
موها در حالت طبیعی و نرمال، به شکل صاف، هر ماه چند سانتی‌متر رشد می‌کنند. یکی از اثرات کمبود ویتامین سی نقص در ساختار موهاست که باعث ایجاد موهای خمیده، پیچ‌خورده و چوب‌پنبه‌ای شکل میشود. در این حالت موها اغلب نمی‌توانند خیلی رشد کنند و بلند شوند و احتمال شکستن و ریزش دارند. این حالت پس از یک ماه درمان برطرف میشود.
از دیگر اثرات کمبود ویتامین سی بر موها این است که فولیکول مو به رنگ قرمز روشن در می‌آیند. در این حالت رگ‌های خونی ریز در اطراف فولیکول مو می‌شکنند و باعث ایجاد لکه‌های کوچک قرمز روشن در اطراف فولیکول‌های مو می‌شوند که یکی از اثرات کمبود شدید ویتامین سی است. این حالت پس از دو هفته درمان برطرف میشود.
تغییرات ناخن‌ها
کمبود ویتامین سی می‌تواند در ساختار ناخن‌ها هم خلل ایجاد کند که باعث ایجاد ناخن‌های قاشقی شکل میشود که نازک و شکننده هستند. در این حالت ممکن است لکه‌ها یا خطوط قرمز بر روی ناخن وجود داشته باشند که ناشی از خون‌ریزی رگ‌های ظریف است. برخلاف دو مورد دیگر، تغییرات ناخن در کمبود ویتامین سی تشخیص‌دادنی نیستند.
تغییرات مفاصل و استخوان‌ها و دندان‌ها
کمبود ویتامین c اغلب باعث درد شدید مفاصل میشود. در موارد شدید، خون‌ریزی در مفاصل رخ می‌دهد و باعث تورم دردناک میشود. ویتامین c برای تشکیل استخوان مهم است و کمبود آن می‌تواند خطر ایجاد استخوان‌های ضعیف و شکننده را افزایش دهد.
کمبود ویتامین سی می‌تواند موجب خون‌ریزی لثه‌ها نیز بشود که هم به‌علت تضعیف دیوارۀ عروق آن‌ها و هم به‌علت اختلال در بافت لثه است. اگر این حالت تشدید شود، می‌تواند باعث از دست رفتن دندان‌ها نیز بشود.
ضعف سیستم ایمنی
مطالعات انجام‌شده نشان دادند که، ویتامین سی در بسیاری از سلول‌های ایمنی ذخیره میشود و به آن سلول‌ها در فرایند از بین بردن عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند.
کمبود ویتامین سی موجب تضعیف عملکرد سیستم ایمنی میشود و خطر عفونت‌های شدید مانند ذات‌الریه را افزایش می‌دهد. افراد مبتلابه اسکوربوت اگر درمان نشوند، درنهایت بهدلیل ضعف شدید سیستم ایمنی در اثر ابتلا به عفونت‌های مختلف می‌میرند.
کم‌خونی فقر آهن طول کشیده
آهن در ساخت سلول‌های خونی استفاده میشود و اگر کمبود آهن وجود داشته باشد، کم‌خونی ناشی از فقر آهن ایجاد میشود. ویتامین سی برای جذب آهن بعضی از غذاها ضروری است و درصورتی‌که کمبود ویتامین سی وجود داشته باشد احتمالاً کم‌خونی فقر آهن نیز ایجاد میشود.
سایر علائم کمبود ویتامین c
کمبود ویتامین c بر روی خلق نیز اثر می‌گذارد و می‌تواند علائمی مثل خستگی، ضعف و بدخلقی را ایجاد کند.
کمبود ویتامین سی می‌تواند باعث افزایش چربی بدن و افزایش وزن نیز بشود.
مصرف ناکافی ویتامین سی ممکن است التهاب و استرس اکسیداتیو را در بدن افزایش دهد.
برای کمبود ویتامین سی چه بخوریم؟
تاکنون دیدیم که کمبود ویتامین سی چه علائمی دارد. حال بهتر است نگاهی به درمان کمبود ویتامین سی داشته باشیم و ببینیم که برای کمبود ویتامین سی چه بخوریم تا این کمبود برطرف شود.
درمان کمبود ویتامین سی دریافت ویتامین سی کافی است که بهتر است تا زمان رفع علائم از طریق مکمل‌ها تأمین شود و پس از آن با خوردن یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین سی تأمین شود.
باتوجه‌به شدت کمبود و شدت علائم ممکن است نیاز به مصرف دوزهای متغیری باشد؛ اما، می‌توانید دو هفته تا یک ماه روزانه از قرص‌های جوشان ویتامین سی یا سایر فرم‌های این مکمل استفاده کنید. مقادیر اضافی این ویتامین به سادگی دفع میشود و مشکلی ایجاد نمی‌کند. پس از قطع مکمل باید رژیم غذایی حاوی ویتامین سی کافی داشته باشید. بهترین منابع غذایی ویتامین سی عبارت‌اند از:
- پرتقال و سایر مرکبات؛
- فلفل قرمز؛
- میوه گواوا و آلوی کاکادو؛
- فلفل دلمه‌ای؛
- زعفران؛
- میخک؛
- گشنیز؛
- کلم برگ و گل‌کلم و کلم بروکلی؛
- کلم بروکسل؛
- آناناس؛
- توت‌فرنگی؛
- گوجه‌فرنگی؛
- پیازچه؛
- کیوی؛
- آویشن؛
- خرمالو؛
- انبه؛
- انگور؛
- اسفناج؛
- و…
چنانچه درمورد کمبود ویتامین سی سؤالی دارید، می‌توانید در قسمت نظرات سؤال خود را بپرسید تا پزشکان سایت سیب پاسخ‌گوی شما باشند.
پرسش‌وپاسخ
- کمبود ویتامین سی باعث چه بیماری میشود؟ کمبود ویتامین سی می‌تواند علائم مختلف با شدت متفاوتی ایجاد کند؛ اما، در شدیدترین حالت موجب ایجاد بیماری اسکوربوت میشود.
- کمبود ویتامین c چه علائمی دارد؟ کمبود ویتامین سی اثرات مختلفی بر روی بافت‌های مختلف بدن ازجمله: پوست، عروق، ناخن و موها دارد.
- برای کمبود ویتامین سی چه بخوریم؟ برای تأمین نیاز ویتامین سی روزانه می‌توان از سبزی‌ها و میوه‌های مختلف بخصوص میوه‌های استوایی و مرکبات استفاده کرد.
منابع
