تاریخ ارسال : ۰۲ مهر ۱۴۰۰
ایمنی در برابر ویروس SARS-CoV-2 یک مساله‌ی حیاتی برای جامعه‌ی جهانی است. بنابراین، تعیین کیفیت و مدت زمان آن ایمنی یک مساله‌ی کلیدی است. اما سیستم ایمنی سازگار پیچیده است و این عامل‌ها ممکن است بین ایمنی طبیعی (ناشی از عفونت) و ایمنی ایجادشده واکسن متفاوت باشند. چه نوع از ایمنی در افراد با ایمنی طبیعی پس از واکسیناسیون ایجاد می‌شود؟ در مجله پزشکی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
ساختار سیستم ایمنی
ایمنی ترکیبی به دلیل یافته‌ی قابل توجهی که بر اساس آن افراد دارای عفونت پیشین SARS-CoV-2، پاسخ‌های ایمنی بطور غیر معمول قوی به واکسن‌های کووید-۱۹ ایجاد می‌کنند، بطور ویژه‌ای جالب است. حافظه‌ی ایمونولوژیکی، منبع ایمنی محافظ است. ایمنی طبیعی و ایمنی ایجادشده واکسن به ویروس SARS-CoV-2 دو مسیر متفاوت در محافظت هستند.
سیستم ایمنی سازگار از سه شاخه‌ی اصلی تشکیل می‌شود:
- سلول‌های B (منبع پادتن‌ها)
- سلول‌های CD4+ T
- سلول‌های CD8+ T
برای ایمنی طبیعی، حافظه‌ی ایمونولوژیکی به ویروس SARS-CoV-2 برای بیش از ۸ ماه برای سلول‌های CD4+ T، سلول‌های CD8+ T، سلول‌های B حافظه و پادتن‌ها، با کاهش نسبتا جزیی مشاهده شده است که به نظر می‌رسد تاحدودی در طی یکسال تثبیت می‌شود.
ایمنی طبیعی در برابر انواع کووید
سطح‌های ایمنی را می‌توان در یک طیف قرار دارد و در پژوهش‌های بزرگ مشخص شده است که ایمنی طبیعی در برابر عفونت دارای نشانه کووید-۱۹ بین ۹۳% و ۱۰۰% بیش از ۷ تا ۸ ماه باشد، از جمله مکان‌هایی که در آنها گونههای نگران‌کننده SARS-CoV-2 مانند آلفا گسترده بود. ایمنی طبیعی در برابر گونههای ویروس با تغییرهایی که بطور قابل توجهی تشخیص پادتن را کاهش می‌دهند [برای مثال، بتا (B.1.351)، گاما (P.1)، یوتا (B.1.526) و دلتا (B.1.617)] کمتر آشکار است و شواهدی از عفونت‌های دوباره‌ی بیشتر با چنین گونه‌هایی وجود دارد.
فعالیت پادتن خنثی‌کننده در برابر بیشتر گونههای نگران‌کننده (VOC) برای ایمنی طبیعی و ایمنی ناشی از واکسن کاهش می‌یابد. این که بیشتر VOCها دارای جهش‌هایی هستند که سبب فرار نسبی پادتن می‌شوند، شواهدی از فشار انتخابی برای فرار از ایمنی طبیعی است.
کارایی واکسن در جهش‌های مختلف ویروس
ارتباط بیولوژیکی کاهش در قدرت پادتن خنثی‌کننده در برابر گونههای ویروس از کارآزمایی‌ها بالینی واکسن و پژوهش‌های مشاهده‌ای بطور آشکار مشهود است. آسترازنکا در برابر موارد دارای نشانه از ۷۵% به ۱۱% در برابر گونه‌ی بتا کاهش یافت. در مقابل، کارایی واکسن فایزر-بیون‌تک در برابر موارد دارای نشانه گونه‌ی بتا از ۹۵% به ۷۵% کاهش یافت و محافظت در برابر بیماری شدید، ۹۷% باقی ماند. گزارش‌ها نشان می‌دهند که هر دو واکسن بیشتر کارایی خود در برابر گونه‌ی دلتا را حفظ کردند.
همچنین بخوانید: اثر واکسیناسیون بر انتقال ویروس SARS-CoV-2 در خانواده‌ها
ایمنی ویژه
آنچه زمانی که افراد از پیش آلوده واکسینه می‌شوند، روی می‌دهد: مشاهده‌هایی در چندین پژوهش، نشان‌دهنده‌ی یک هم‌افزایی چشمگیر هستند – یک ایمنی قوی هیبرید که ناشی از ترکیب ایمنی طبیعی و ایمنی ایجادشده توسط واکسن است. هنگامی که ایمنی طبیعی به ویروس SARS-CoV-2 با ایمنی ایجادشده توسط واکسن ترکیب می‌شود، یک پاسخ ایمنی بزرگتر از حد انتظار ایجاد می‌شود. [مترجم : اگر به یاد داشته باشیم پژوهش اسرائیل در این مورد نشان داد که این ترکیب ایمنی آنچنان قوی است که هیچ واکسنی همتای آن وجود ندارد.] به نظر می‌رسد که هر دو جز، سلول B و سلول T در ایمنی هیبرید وجود دارند.
پادتن خنثی کننده
یک پرسش مهم درباره‌ی ایمنی به واسطه‌ی پادتن در برابر گونههای نگران‌کننده این بوده است که آیا کاهش پادتن خنثی‌کننده به دلیل آنتی‌ژنی بطور ذاتی پایین گونههای نگران‌کننده است یا نه. آیا این مساله، تشخیص پروتئین‌های سنبله جهش‌‌یافته گونههای ویروس، بطور ذاتی و در حقیقت برای سلول‌های B چالش‌برانگیز است؟ پاسخ نه.
پژوهش‌های انجام‌‌شده درباره‌ی عفونت طبیعی با گونه‌ی بتا نشان دادند که پاسخ‌های پادتن خنثی‌کننده در برابر این گونه و سویه‌ی اجدادی قوی بودند. افزون بر این، پادتن‌های خنثی‌کننده در برابر بتا پس از واکسیناسیون افراد از پیش آلوده با گونههای غیر بتا حدود ۱۰۰ برابر بیشتر از عفونت به تنهایی و ۲۵ برابر بیشتر از پادتن‌های پس از واکسیناسیون بود، حتی اگرچه نه واکسن و نه عفونت طبیعی، سنبله بتا را در بر نگرفتند. این گستردگی خنثی‌کننده افزایش‌یافته ابتدا توسط استاماتاتوس و همکاران گزارش شد و سپس توسط چندین پژوهش تایید شد. در کل، قدرت و گستردگی پاسخ‌های پادتن پس از واکسیناسیون افراد از پیش آلوده به SARS-CoV-2 پیش‌بینی‌نشده و غیر منتظره بود. *چرا این گستردگی خنثی‌کننده روی می‌دهد؟
همچنین بخوانید: همه چیز درباره‌ی کرونا لامبدا؛ لامبدا کرونا چیست؟
تاثیر سلول‌ها در ایجاد ایمنی
سلول‌های B حافظه یک دلیل اصلی هستند. آنها دو کارکرد اساسی دارند : یک، تولید پادتن‌های یکسان هنگام عفونت دوباره با همان ویروس و دیگری رمزگذاری کتابخانه‌ای از جهش‌های پادتن، که ذخیره‌ای از گونههای ایمونولوژیکی است. این سلول‌های B حافظه که در پاسخ به عفونت اصلی ایجاد می‌شوند، به نظر می‌رسد که حدس‌های پیشگیرانه‌ای در مورد سیستم ایمنی باشند که کدام گونههای ویروسی ممکن است در آینده پدیدار شوند.
این راهکار تکاملی درخشان برای ایمنی به SARS-CoV-2 بطور آشکار مشاهده شده است : یک بخش قابل توجهی از سلول‌های B حافظه، پادتن‌هایی را رمزگذاری می‌کنند که قادر به متصل شدن یا خنثی کردن گونههای نگران‌کننده هستند و کیفیت این سلول‌های B حافظه با گذشت زمان افزایش می‌یابد.
بنابراین، افزایش در پادتن‌های خنثی‌کننده گونههای ویروس پس از واکسیناسیون افرادی که پیش از واکسیناسیون به ویروس SARS-CoV-2 آلوده بودند، بازتاب فراخوانی سلول‌های B حافظه گوناگون با کیفیت بالا است که پس از عفونت اصلی ایجاد شدند.
عملکرد سلول‌های ایمنی B و T
سلول‌های T برای تولید سلول‌های گوناگون B حافظه در پاسخ به عفونت نیاز هستند. تکامل سلول‌های B در پاسخ به عفونت یا واکسیناسیون توسط ساختارهای ریزآناتومیکی ایمونولوژیکی به نام مرکزهای زایگر که وابسته به سلول T هستند، قدرت می‌گیرند که توسط سلول‌های CD4+ T کمک‌کننده فولیکولار (TFH) آموزش داده می‌شوند. بنابراین، سلول‌های T و سلول‌های B با یکدیگر کار می‌کنند تا پادتن‌های گسترده‌ای در برابر گونههای ویروس ایجاد کنند. افزون بر این، به نظر می‌رسد که سلول‌های T در مرحله‌ی فراخوان اهمیت دارند.
سلول‌های B حافظه بطور فعال پادتن‌ها را تولید نمی‌کنند، آنها سلول‌های خاموشی هستند که تنها هنگام عفونت دوباره یا واکسیناسیون پس از آن، پادتن‌ها را سنتز می‌کنند. سلول‌های B حافظه در ایمنی هیبربد در مقایسه با عفونت طبیعی یا واکسیناسیون به تنهایی، ۵ تا ۱۰ برابر افزایش می‌یابند.
به نظر می‌رسد که سلول‌های CD4+ T ویژه‌ی ویروس و سلول‌های TFH، محرک‌های کلیدی فراخوان و گسترش این سلول‌های B حافظه SARS-CoV-2 و تیترهای چشمگیر پادتن مشاهده‌شده هستند. پادتن‌ها آشکارا در محافظت در برابر عفونت دوباره SARS-CoV-2 نقش دارند، اما شواهد همچنین به سهم سلول‌های T اشاره می‌کنند.
پاسخ‌های سلول T در برابر SARS-CoV-2 در عفونت طبیعی کاملا گسترده است و بیشتر اپی‌توپ‌های سلول T در گونههای نگران‌کننده جهش نیافته‌اند، که نشان می‌دهد که سهم سلول‌های T در ایمنی محافظ احتمالا حفظ می‌شود. بیشتر واکسن‌های کووید-۱۹ که استفاده می‌شوند شامل یک آنتی‌ژن تک هستند، سنبله، در حالی که ۲۵ پروتئین مختلف ویروسی در SARS-CoV-2 وجود دارد. بنابراین گستردگی اپی‌توپ پاسخ‌های سلول CD4+ T و CD8+ T در واکسن‌های کنونی کووید-۱۹ محدودتر از عفونت طبیعی است، در حالی که ایمنی هیبرید شامل سلول T حافظه سنبله و ضد سنبله است.
تاثیر واکسن بر ایجاد ایمنی هیبرید
جالب توجه اینکه،
- واکسن‌ها mRNA فایزر-بیون‌تک و مدرنا می‌توانند پاسخ‌های سلول CD4+ T سنبله در افراد از پیش آلوده را با یک دوز واکسن بطور قابل توجهی تقویت کنند. تفاوت در پاسخ‌های سلول T پس از دو دوز واکسن در این افراد بسیار متغیر است. آیا رویکردهای ایمنی طبیعی/واکسن یک روش تکرارپذیر برای افزایش ایمنی خواهد بود.
- واکسن Shingrix برای پیشگیری از بیماری زونا که به افراد از پیش آلوده به ویروس واریسلا زوستر داده می‌شود، بسیار موثر است (~۹۷% کارایی) و پاسخ‌های بسیار بیشتری از عفونت طبیعی به تنهایی ایجاد می‌کند.
کلام آخر
این اساس برای ترکیب‌های پلتفرم‌های واکسن نیز کاربرد دارد. از دیرباز مشاهده شده است که ترکیب دو نوع مختلف از واکسن‌ها در یک رژیم دو دوز ناهمگن می‌تواند پاسخ‌های ایمنی بطور قابل توجه قوی‌تری از یک پلتفرم ایجاد کند. این امر ممکن است با ترکیب واکسن‌های کووید-۱۹ مانند mRNA و واکسن‌های وکتور آدنوویروس روی دهد. یافته‌های اخیر در مورد ایمن‌شناسی SARS-CoV-2 شگفتی‌هایی است که می‌تواند برای تولید ایمنی بهتر به کووید-۱۹ و سایر بیماری‌ها بطور بالقوه‌ای بکار گرفته شود.
تیم کرونا ساینس
احسان پاکروان
محسن نعیم
منبع :
