بیماری ویروس نیل غربی چیست؟

ممکن است نام بیماری ویروس نیل غربی برای بسیاری از خوانندگان ما ناآشنا باشد؛ اما، این بیماری در سراسر ایالات متحده (به جز هاوایی و آلاسکا) رتبه اول را در میان بیماری‌هایی دارد که نیش پشه به انسان منتقل می‌کند. متأسفانه هنوز واکسنی برای پیشگیری از این بیماری ابداع نشده است و نوع شدید این بیماری می‌تواند باعث عوارض جدی و حتی مرگ بیمار شود. به همین دلیل و باتوجه‌به نزدیکی فصل تابستان که فصل زاد و ولد پشه‌ها است، تصمیم گرفتیم در این مقاله از سری مقالات پزشکی سایت سیب به بحث درمورد این بیماری بپردازیم.

بیماری نیل غربی چیست؟

بیماری نیل غربی توسط یک پشه که ناقل ویروس نیل غربی است ایجاد می‌شود. ویروس این بیماری که از خانوادۀ آربوویروس‌ها (Arbovirus) است. اولین بار از خون خانمی تب‌دار در ناحیۀ نیل غربی در منطقۀ اوگاندا جدا شد لذا این بیماری به این نام مشهور شد.

اکثر افراد مبتلا به ویروس نیل غربی یا علائمی ندارند یا دچار علائم خفیفی مثل تب و سردرد می‌شوند؛ اما، گروهی از افراد ممکن است به بیماری نیل غربی، که تهدیدکنندۀ حیات است، مبتلا شوند که باعث التهاب مغز و نخاع می‌شود.

نیل غربی چگونه انتقال می‌یابد؟

نوعی پشه خاکی به نام کولکس پرندگان آلوده به ویروس را نیش می‌زند و این ویروس را وارد بدن خود می‌کند. سپس، ویروس در بدن پشه تکثیر می‌شود و از طریق نیش پشه دوباره وارد بدن انسان و سایر حیوانات می‌شود.

پرندگان، انسان و حیواناتی که پشه آن‌ها را نیش می‌زند می‌توانند نقش ناقل بیماری را بازی کنند و چرخۀ حیات ویروس نیل غربی از این طریق ادامه می‌یابد.

انتقال بیماری نیل غربی از طریق انتقال خون ‌آلوده و در موارد معدودی از طریق پیوند اعضا یا از طریق شیر مادر به کودک گزارش شده است. شواهدی مبنی‌بر انتقال آلودگی از انسان به انسان و حیوان به انسان به‌صورت تماس مستقیم در دست نیست.

در موارد نادری، ممکن است ویروس از طریق پیوند عضو و انتقال خون به افراد دیگر منتقل شود. همچنین مواردی مبنی‌بر انتقال ویروس از مادر به کودک در دوران بارداری یا شیردهی گزارش شده است که بسیار نادر است.

در بیماری نیل غربی چه علائمی مشاهده می شود؟

بیماری ممکن است برای ۳ تا ۱۴روز در بدن نهفته بماند سپس به دو شکل خفیف یا شدید بروز کند. اینکه در بیماری نیل غربی چه علائمی مشاهده می شود، بستگی به همین شدید یا خفیف بودن بیماری دارد. ۸۰ درصد افراد به نوع خفیف بیماری دچار می‌شوند که یا بدون علامت است یا با علائمی شبیه سرماخوردگی، درد عضلانی، درد مفاصل، تورم غدد لنفاوی، اسهال، استفراغ و جوش‌های زیر پوستی بروز می‌کند.

نوع شدید بیماری بیشتر در افراد بالای پنجاه سال و افرادی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند دیده می‌شود. در نوع شدید بیماری، ویروس به سیستم اعصاب محیطی یا مرکزی حمله می‌کند که بسته به میزان تأثیر ویروس باعث علائم زیر می‌شود:

• تب شدید؛
• سردرد شدید؛
• مننژیت (التهاب پرده‌های مغز)؛
• انسفالیت (التهاب مغز)؛
• کوما؛
• لرزش عضلات و اندام‌ها؛
• سفتی عضلات گردن؛
• تعادل نداشتن؛
• ضعف عضلانی؛
• از دست دادن بینایی؛
• بی‌حسی اندام‌ها و فلج شدن.

بهبودی ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد و در بعضی موارد آسیب‌های وارد‌شده دائمی می‌شود. حدود 10 درصد افراد مبتلا به نوع شدید بیماری ممکن است فوت کنند.

تشخیص بیماری نیل غربی

۴ تا ۸ روز پس از بروز علائم، بیماری از طریق آزمایش خون یا مایع نخاع قابل تشخیص است. همچنین یک نوار مغز (EEG) نیز ممکن است در تشخیص عوارض نوع شدید بیماری کمک‌کننده باشد.

رایج‌ترین راه برای تشخیص مننژیت، آزمایش مایع نخاعی است. مایع مغزی نخاعی، همان‌ طور که از نامش پیداست، در اطراف مغز و نخاع قرار دارد و ضمن تغذیه دستگاه عصبی مرکزی از آن نیز محافظت می‌کند. در مننژیت پرده‌های محافظ مغز و نخاع ملتهب می‌شوند و در ترکیبات مایع مغزی نخاعی تغییراتی ایجاد می‌شود.

ممکن است آنالیز مایع مغزی نخاعی ازنظر ویروس نیل غربی منفی شود؛ اما، این آزمایش قطعاً بیماری را رد نمی‌کند. چراکه ممکن است بعد از چند روز نتایج مثبت شوند.

پیشگیری و درمان از نیل غربی

متأسفانه واکسن یا داروی خاصی جهت درمان وجود ندارد و تنها داروهای تب‌بر و مسکن برای پایین آوردن تب و کاهش درد استفاده می‌شوند. در موارد شدید برای مراقبت بیشتر، بیمار باید بستری شود .

بهترین راه پیشگیری، استفاده از راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از گزش پشه‌ها و نیز استفاده از حشره‌کش‌های مناسب است. برای جلوگیری از گزش پشه، موارد زیر باید رعایت شوند:

• مکان‌هایی که مناسب تخم‌گذاری پشه‌ها است باید کنترل شوند تا چرخۀ زندگی پشه‌ها قطع شود؛
• پشه‌ها در فصول گرم اغلب در هنگام طلوع و غروب خورشید فعال هستند؛ بنابراین، از فعالیت غیرضروری در فضای باز در زمان‌های گفته‌شده خودداری کنید و درصورت لزوم با لباس آستین بلند و شلوار بلند با رنگ روشن از منزل خارج شوید؛
• پنکه وسیلۀ مناسبی برای دور کردن پشه‌ها است. بعد از فعالیت بدنی بوی عرق بدن باعث جذب پشه‌ها می‌شود؛ استحمام شانس گزش پشه‌ها را کم می‌کند. لباس‌های تیره و مشکی، با جذب بیشتر انرژی گرمایی، باعث جذب بیشتر پشه می‌شوند؛
• کوتاه نگه داشتن چمن‌ها و هرس کردن علف‌های هرز، دسترسی پشه‌ها به محل مناسب جهت تخم‌گذاری را کم می‌کند. گل همیشه بهار و شمعدانی در دور کردن پشه‌ها از محیط مؤثراند؛
• اگر قصد سفر و چادر زدن دارید، چکمه، شلوار، جوراب و چادر مسافرتی را به داروی پرمترین آغشته کنید یا لباس و وسایل آغشته به دارو را خریداری کنید. محصولات حاوی پرمترین را مستقیم بر روی پوست استفاده نکنید؛
• در مناطقی که خطر گزیده شدن توسط پشه بیشتر است، می‌توانید از حشره‌کش‌های مؤثر بر روی پوست استفاده کنید که مورد تأیید آژانس حفاظت محیط زیست (EPA) است. حتی برای خانم‌های باردار و شیرده نیز بی‌خطراند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه با دکتر داروساز مشورت کنید.

تب نیل غربی در ایران وجود دارد؟

بیماری تب نیل غربی در ایران نیز وجود دارد و در 26 استان دیده می‌شود. این ویروس در آفریقا، آمریکا، استرالیا، جنوب اروپا، غرب آسیا و خاورمیانه وجود دارد. ویروس نیل غربی در ایران در اسب، پرندگان و انسان یافت می‌شود.

در یک مطالعه مقطعی بر روی اهداکنندگان خون در تهران، در سال 1384، 5 درصد افراد در خونشان آنتی بادی IgM مثبت داشتند. همچنین در مطالعه دیگری، در استان اصفهان 2.1 درصد از بیماران با علائم تب و کاهش هوشیاری ازنظر داشتن این ویروس مثبت بودند.

منابع

https://www.cdc.gov

https://www.mayoclinic.org

پرسش‌و‌پاسخ

1. ویروس نیل غربی چگونه منتقل می‌شود؟ ویروس نیل غربی از طریق گزش پشه‌های ناقل این ویروس به انسان منتقل می‌شود و می‌تواند در انسان باعث ایجاد بیماری خفیف یا شدید و تهدیدکنندۀ حیات شود.
2. در بیماری نیل غربی چه علائمی مشاهده می ‌شود؟ در نوع خفیف بیشتر علائم عمومی شبیه سرماخوردگی مثل سردرد، تب و خستگی بروز می‌کند؛ اما درصورت شدید شدن بیماری، ممکن است به مننژیت، کوما و حتی مرگ نیز منجر شود.
3. آیا تب نیل غربی در ایران نیز وجود دارد؟ بله. در مطالعاتی که انجام شده است، ویروس نیل غربی در 26 استان ایران دیده ‌شده است.