سیستم ایمنی چیست و چگونه می‌توان آن را برای مبارزه با بیماری‌ها تقویت کرد؟

سیستم ایمنی انسان بسیار پیچیده است و در جریان بسیاری از بیماری‌ها درگیر می‌شود. سیستم ایمنی در مواجهه با تمامی بیماری‌های عفونی و سرطان‌ها نقش دارد و متأسفانه در ایجاد بیماری‌های التهابی، رماتیسم، آلرژی، آسم و نقرس نقش اصلی را ایفا می‌کند. داشتن آگاهی نسبت به عملکرد این سیستم می‌تواند به درک بهترِ بسیاری از این بیماری‌ها کمک کند. ازاین‌رو بر آن شدیم که در سلسله مقالات پی‌درپی از سری مقالات پزشکی سایت سیب به تشریح عملکرد سادۀ سیستم ایمنی بپردازیم.

سیستم ایمنی بدن چیست؟

بهتر است پیش از هر چیزی ببینیم سیستم ایمنی بدن چیست؟ به سادگی می‌توان گفت که سیستم ایمنی بدن مجموعه‌ای از سلول‌ها و مواد مختلف است که وظیفه آن محافظت از بدن است. این وظیفۀ محافظتی با جلوگیری از ورود میکروب‌ها و سلول‌های بیگانه به بدن شروع می‌شود و با مبارزه با آن‌ها به روش‌های مختلف در داخل بدن ادامه می‌یابد.

سیستم ایمنی همچنین وظیفه دارد که سلول‌های داخلی بدن را که پیر یا دچار آسیب شده‌اند و کارایی لازم را ندارند از میان‌ بردارد. مثلاً عمر گلبول‌های قرمز خون (RBC) حدود ۱۲۰ روز است و پس از سپری‌شدن این زمان به کمک سیستم ایمنی از بین می‌روند.

این موضوع درمورد سلول‌های سرطانی هم صدق می‌کند و سیستم ایمنی یک فرد سالم روزانه هزاران سلول سرطانی را از میان ‌برمی‌دارد. اگر بدن را مانند یک شهر تصور کنیم، شاید بهترین توصیف سیستم ایمنی مجموعه‌ای از پلیس و شهرداری یک شهر است که مسئولیت امنیت، نظم و نظافت شهر را به عهده دارند.

به‌هرحال گاهی نیز عملکرد سیستم ایمنی باعث ایجاد برخی بیماری‌ها برای افراد می‌شود که در آینده به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

راهکارهای تقویت سیستم ایمنی بدن

اکنون احتمالاً پی برده‌اید که سیستم ایمنی تا چه حد برای سلامت ما ضروری است بنابراین تقویت آن اهمیت ویژه‌ای دارد.

برای همۀ افراد اصول اولیۀ تقویت سیستم ایمنی مشترک است که عبارت‌اند از:

• داشتن تغذیه سالم (مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات کامل و غذاهای حاوی ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید)؛
• ورزش مداوم هفتگی (حداقل سه بار در هفته به مدت یک ساعت یا بیشتر)؛
• استراحت و خواب کافی؛
• پرهیز از استرس.

این اصول به تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد آن کمک می‌کنند. متأسفانه درگیرشدن در زندگی ماشینی و پرمشغلۀ امروزی امکان رسیدن به راهکارهای تقویت سیستم ایمنی بدن و همه اصول فوق را سخت و برای برخی افراد ناممکن می‌سازد.

مثلاً پرهیز کامل از استرس در بسیاری از موارد خارج از کنترل ما است. در چنین مواردی ممکن است با تمهیداتی سیستم ایمنی را تقویت کرد.

برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه بخوریم؟

داشتن رژیم غذایی سالم و پرهیز از موادی که برای بدن ما مضر هستند مهم‌ترین اصل در تقویت سیستم ایمنی است. شاید این جمله خیلی کلی به نظر برسد و نتوان آن را دقیقاً به سیستم ایمنی ارتباط داد اما باید گفت این‌چنین نیست.

برای مثال شما اگر بی‌رویه‌ به مصرف غذاهای چرب و فست فود بپردازید، با اینکه مستقیماً این غذاها سیستم ایمنی را ضعیف نمی‌کنند؛ اما، مصرف آن‌ها موجب افزایش وزن، افزایش چربی خون و بیماری دیابت می‌شود که این‌ها خود از موارد مهمی هستند که موجب تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند.

یک رژیم غذایی سالم حاوی گروه‌های اصلی مواد غذایی به اندازۀ لازم و نه اضافی است. در چنین رژیمی میوه‌ها، سبزی‌ها و غذاهای کم‌چرب نقش پررنگی دارند. بااین‌حال برای پاسخ به این پرسش که برای تقویت سیستم ایمنی بدن چه بخوریم می‌توان گفت که، مصرف مواد غذایی زیر به تقویت سیستم ایمنی شما کمک فراوانی می‌کند:

• مرکبات؛
• فلفل دلمه‌ای قرمز؛
• کلم برکلی؛
• سیر؛
• زنجبیل؛
• اسفناج؛
• ماست؛
• بادام؛
• تخمه آفتابگردان؛
• زردچوبه؛
• چای سبز؛
• پاپایا؛
• کیوی؛
• گوشت طیور؛
• صدف.

بهترین ویتامین برای تقویت سیستم ایمنی بدن چیست؟

شاید بتوان گفت تمام ویتامین‌ها برای تقویت سیستم ایمنی بدن ضروری هستند و کمبود هریک از آن‌ها می‌تواند مشکلات فراوانی را برای سیستم ایمنی ایجاد کند.

بااین‌حال طبق مطالعات انجام‌شده شاید بتوان گفت بهترین ویتامین برای تقویت سیستم ایمنی بدن ویتامین C، B6، D و E هستند. اما ویتامین A و سایر ویتامین‌ها نیز برای حفظ سلامت سیستم ایمنی نیز ضروری هستند.

بهترین دارو برای تقویت سیستم ایمنی بدن بزرگسالان

داروهای بسیاری برای تقویت سیستم ایمنی در بازار موجود است. این داروها اگر از کیفیت و استاندارد لازم برای تقویت سیستم ایمنی برخوردار باشند، معمولاً از موادی تشکیل شده‌اند که بدن به‌صورت طبیعی در مقابله با بیماری‌ها به کار می‌برد و یا دارای ترکیباتی نظیر ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب مفید مانند امگا ۳ هستند.

برخی از این داروها ممکن است حاوی پادتن‌های (ایمونوگلوبولین‌ها) طبیعی باشند که از سرم یا شیر حیوانات (معمولاً گاو) استخراج شده‌اند. این داروها همچنین ممکن است حاوی باکتری‌های مفید موسوم به پروبیوتیک‌ها (Probiotics) باشند که به‌طور طبیعی و همزیست در رودۀ بزرگ انسان زندگی می‌کنند و اثرات مفیدی در سلامت انسان دارند.

تحقیقات بسیاری بر روی نقش پروبیوتیک‌ها در سلامت عمومی انسان در حال انجام است؛ ولی، بیشتر محققان معتقدند که مصرف این مواد به سلامت عمومی کودکان و بزرگسالان کمک کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شوند.

درمجموع می‌توان گفت بهترین دارو برای تقویت سیستم ایمنی بدن بزرگسالان محدود به یک محصول نمی‌شود و برای تقویت سیستم ایمنی باید جوانب مختلف این سیستم را در نظر گرفت.

از طرفی مصرف داروهای تقویت سیستم ایمنی اگر از کیفیت و استانداردهای لازم برخوردار باشند، ضرری نداشته و به سیستم ایمنی کمک می‌کند. اگرچه همۀ افراد باید تلاش کنند که اصول اولیۀ گفته‌شده را برای کمک به ایمنی بدن خود رعایت کنند.

برای اطلاعات بیشتر درمورد عملکرد سیستم ایمنی می‌توانید به مطلب ایمنی ذاتی و اکتسابی مراجعه کنید.

اگر درمورد سیستم ایمنی بدن و راهکارهای تقویت آن سؤالی دارید، سؤال خود را در قسمت نظرات مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب به پرسش شما پاسخ دهند.

دکتر فرزاد فهیم تاش

سوالات متداول در مورد سیستم ایمنی بدن