مزایا، معایب و انواع روکش دندان

دندان ها در اثر رعايت‌نکردن بهداشت مناسب دهان و دندان و تغذيه نادرست در معرض پوسيدگی قرار می‌گيرند. چنانچه برای درمان اين پوسيدگی‌ها زود اقدام کنیم و آن‌ها را ترميم كنيم، نياز به تداخل چندانی از طرف دندان‌پزشک نیست و به‌راحتی ترميم می‌شوند. اما گاهی پوسيدگی‌ها چنان پيشرفت می‌كنند كه بخش زيادی از نسج دندان از بين می‌رود و ساختمان دندان تا حد زيادی تخريب می‌شود. گاهی اوقات نيز ضربه‌هايی كه به دندان می‌خورد باعث می‌شود دندان بشكند. اگر شكستگی دندان كوچک باشد، می‌توان آن را به كمک مواد پركردنی ترميم كرد؛ اما، در شكستگی‌های بزرگ بايد دندان به كمک روکش  دندان از تخريب بيشتر محافظت شود.

روکش دندان چیست؟

روکش از روش‌های بازسازی دندان است که نوعی ترميم غيرمستقيم دندان به حساب می‌آيد؛ يعنی دندان‌پزشک پس از تراش و آماده‌سازی دندان از آن قالب‌گيری می‌کند و قالب را جهت ساخت روکش به لابراتوار می‌فرستد و سپس آن را روی دندان می‌چسباند.

چرا از روکش دندان استفاده می‌شود؟

يکی از دلايل عمده ای که دندان نياز به روکش پيدا می‌کند، زمانی است که دندان تحت درمان عصب‌کشی (روت کانال) قرار می‌گيرد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که، قرارندادن روکش در دندان‌های خلفی (Molar) عصب‌کشی‌شده خطر شکستن دندان را تا شش برابر افزايش می‌دهد. در صورت بروز اين شکستگی‌ها، بسته به نوع و جهت خط شکستگی، ممکن است دندان غيرقابل‌ نگهداری شود و دندان‌پزشک مجبور به کشيدن دندان شود. به‌هرحال قضاوت و تشخيص دندان‌پزشک در روکش‌گذاری دندان پس از درمان ريشه نقش اصلی را دارد.

از ساير دلايل نياز دندان‌ها به روکش، وجود ترميم‌های بسيار بزرگ در ميان نسج دندانی بسيار نازک و شکننده يا وجود ترک‌های ريز در اطراف پرکردگی است. در اين موارد، بنا بر تشخيص دندان‌پزشک و به‌منظور حفاظت از يکپارچگی ساختار نسج دندان، ساخت روکش توصيه می‌شود.

گاهی اوقات لازم است روكش بر روی دندانی قرار بگيرد كه تاج آن به‌دليل تخريب كاملاً از بين رفته است و نسج سالم و محکمی برای قراردادن کراون وجود ندارد. اين دندان‌ها معمولاً درمان ريشه می‌شوند و سپس قسمتی از پركردگی داخل كانال خالی شده و ميله‌ای به‌نام پست (Post) داخل آن قرار می‌گيرد كه اين ميله باعث گيرکردن روكش به دندان خواهد شد. در قسمت بالای اين ميله نيز قسمتی به‌نام هسته (Core)، شبيه تاج دندان، بازسازی می‌شود و سپس پست و هسته به دندان چسبانده می‌شوند و مراحل بعدی ساخت روكش مانند دندان عادی ادامه پيدا می‌كند.

ظاهر دندان‌هايی که بد شکل هستند، مثل دندان‌های ميخی شكل يا دندان‌هايی كه اندازه‌های كوچک‌تر يا نامتناسب‌تری با دندان‌های ديگر دارند يا بدرنگی مادرزادی يا اکتسابی دارند، به كمک روكش اصلاح‌شدنی است.

برای برخی افراد نيز که به‌دنبال لبخندی زيباتر و دندان‌هايی روشن‌تر هستند روکش دندان‌های جلو، که گاهی ممکن است ۶ تا 12 دندان را در بر گيرد، می‌تواند به اين امر کمک کند. در اين موارد دندان‌پزشک معمولاً قبل از تراش دندان‌ها به کمک قالب‌گيری، عکاسی و روش‌های ديجيتال طرح و فرم دندان‌ها را متناسب با فرم لب، صورت و لبخند بيمار طراحی می‌کند و بر اساس آن اقدام به تراش و تهيه روکش‌های دندانی می‌کند.

انواع روکش دندان

روکش دندان انواع مختلفی دارد، بسته به شرایط شما دندان‌پزشک تصمیم می‌گیرد که از کدام روکش استفاده کند. انواع روکش دندان به شرح زیر است:

• روکش فلزی: این نوع از روکش معمولاً از جنس طلا است. روکش طلا استحکام بسیار خوبی دارد و به همین دلیل دندان‌پزشکان به افرادی که توانایی پرداخت هزینه‌های این نوع روکش را دارند توصیه می‌کنند دندا‌ن‌هایشان را با طلا روکش کنند. برای روکش‌کردن دندان با طلا لایۀ نازک‌تری از مینا و عاج دندان تراشیده می‌شود (تراش محافظه‌کارانه)؛ بنابراین، نسج طبیعی دندان بیشتر حفظ می‌شود. از سوی دیگر لبه‌های روکش طلا و خود آن به‌خوبی با دندان‌ و بافت لثه‌ای اطراف آن تطابق پیدا می‌کند و احتمال تجمع جرم و باکتری‌ در اطراف لبه‌های آن کمتر خواهد بود. طبق مطالعات بسیار، عمر این نوع روکش از سایر انواع آن طولانی‌تر است. تنها عیب طلا برای استفاده در دندان‌پزشکی قیمت گران و رنگ طلایی آن است. اگر دوست دارید از مزایای فلز طلا استفاده کنید، می‌توانید از دندان‌پزشک خود بخواهید دندان‌های عقبی شما را با طلا روکش کند تا در معرض دید قرار نگیرند.
• روکش متال‌ـ‌سرامیک (Porcelain Fused to Metal/PFM): استفاده از این نوع روکش بسیار شایع است. ظاهری مشابه دندان طبیعی دارد، بدین صورت که یک لایۀ ۱ تا ۲ میلی‌متری از سرامیک (Porcelain) بر روی یک پایۀ (Frame) فلزی از جنس کروم‌‌ـ‌‌کبالت یا آلیاژهای طلا در لابراتوار پخته می‌شود و سپس دندان‌پزشک آن را روی دندان می‌چسباند. طراحی‌های مختلفی برای این نوع از روکش بسته به نوع دندان و سیستم جویدن بیمار وجود دارد؛ اما، درکل اکثر این روکش‌ها از استحکام و زیبایی قابل‌قبولی برخوردارند. مزیت این روکش قابلیت پنهان‌کردن کامل تغییر رنگ شدید دندان یا پرکردگی‌های فلزی لایه‌های زیرین است. از معایب آن نیاز به تراش بیشتر دندان در مقایسه با روکش طلا و، همچنین در برخی موارد، سایۀ خاکستری رنگ در لبۀ تاج دندان است.
• روکش تمام سرامیک: این نوع از روکش از نوعی سرامیک یا Porcelain تقویت‌شده ساخته می‌شود و به دو روش تهیه می‌شود. روش اول با کار دست تکنسین لابراتوار و روش دیگر از طریق اسکن دیجیتال دندان یا قالب آن و تراش بلاک‌های سرامیکی که توسط سیستم‌های CAD-CAM انجام می‌شود. در مطب‌هایی که سیستم‌های دیجیتال و CAD-CAM دارند، تراش و تحویل روکش به بیمار در یک جلسه مقدور است. روکش تمام سرامیکی، به‌علت زیبایی و استحکام قابل‌قبول، بسیار محبوب و مورد پذیرش دندان‌پزشکان و بیماران است. لمینیت‌های دندانی که جهت زیبایی در دندان‌های جلویی استفاده می‌شوند نیز از همین جنس هستند. تکنیک چسباندن این روکش از اهمیت بالایی برخوردار است و مستقیماً در افزایش دوام و استحکام آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
• روکش زیرکونیا (Zirconia): یکی از موادی که امروزه در دندان‌پزشکی زیاد استفاده می‌شود زیرکونیا یا اکسید زیرکونیوم است. زیرکونیوم یک فلز است؛ اما، در اثر اکسیدشدن با اکسیژن و تغییر ماهیت آن، این ماده هم به نوعی جزء روکش‌های تمام سرامیکی طبقه‌بندی می‌شود. از زیرکونیا نیز به‌عنوان روکش دندان استفاده می‌شود. از مزایای زیرکونیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:‌ استحکام و مقاومت بسیار بالا در مقابل ساییدگی و شکستن، نیاز کمتر به تراشیدن دندان (میزان تراش مشابه روکش طلا)، نیازنداشتن به پایۀ (Frame) فلزی، زیبایی و سازگاری زیاد با نسوج دهانی. روکش زیرکونیا از یک بلوک یک دست و خالص زیرکونیا تراش خورده می‌شود، در دمای بسیار بالا آماده‌سازی می‌‌شود و سپس روی دندان چسبانده می‌شود. به‌علت ساختار مولکولی ویژه زیرکونیا، این ماده حداقل پنج برابر روکش پرسلن و متال‌ـ‌سرامیک (PFM) مقاومت و استحکام دارد بدون اینکه ظاهری حجیم داشته باشد. نکته قابل اهمیت در افزایش عمر این روکش، استفاده از نوع و جنس مناسب زیرکونیا و تراش مناسب دندان است.

بهترین نوع روکش دندان چیست؟

همان‌ گونه که گفتیم، باتوجه‌به در نظر گرفتن هزینه و نوع نیاز دندان شما و همچنین فاکتورهای دخیل در زیبایی، نمی‌توان دقیقاً گفت که بهترین نوع روکش دندان چیست. برای مثال روکش دندان طلایی با اینکه مقاومت بسیار خوبی دارد؛ اما، اغلب به‌دلیل هزینۀ بالا و رنگ زرد آن کمتر استفاده می‌شود. این در حالی است که، روکش‌های تمام سرامیک به ازای قیمت کمتر رنگ سفید دارند. به‌هرحال باید باتوجه‌به نیاز شما، بهترین نوع روکش دندان مختص شما در نظر گرفته شود.

تفاوت لمینت و روکش دندان چیست؟

در مطالب گفته‌شده به معرفی فواید و موارد استفاده از روکش دندان پرداختیم. برای دانستن تفاوت لمینت و روکش دندان باید گفت، لمینت نوعی روکش سطحی دندان است که برای زیبایی به کار می‌رود و این در حالی است که، درکل روکش دندان برای مقاصد درمانی استفاده می‌شود.

کامپوزیت نیز نوعی روکش دندان است که هم برای مقاصد زیبایی و هم درمانی استفاده می‌شود. کامپوزیت در مقایسه با لمینت ارزان‌تر است و رنگ طبیعی‌ترین دارد؛ اما، مقاومت و طول عمر آن کمتر است. اینکه لمینت بهتر است یا کامپوزیت نیز بستگی به دندان‌های شما و هدف دندان‌پزشک دارد.

عوارض روکش دندان

با وجود فواید و مزایای ذکرشده، عوارض روکش دندان نیز قابل توجه‌اند. ازجمله مهم‌ترین عوارض روکش دندان می‌توان موارد زیر را نام برد:

• حساس‌شدن دندان به‌دلیل تراش‌هایی که برای کار گذاشتن روکش انجام می‌شود؛
• واکنش حساسیتی به روکش؛
• مشکل در جویدن و گاززدن؛
• شکستن روکش؛
• کنده‌شدن روکش دندان؛
• التهاب لثه.

بهداشت و نگهداری روكش دندان

دندان‌های روكش‌دار باید مثل دندان‌ھای طبیعی مسواک زده شوند و برای سلامت لثه‌ھای اطراف آن مراقبت و استفاده از دھان‌شویه‌ھای ملایم، مثل آب‌نمک یا دھان‌شویه‌ھایی كه از سوی دندان‌پزشک شما توصیه می‌شوند، مفید است. برای تمیزكردن قسمتی از یک روکش بریج که خالی از دندان است، باید از نخ‌دندان مخصوص زیر بریج یا مسواک بین‌دندانی استفاده كرد و این مناطق را كاملاً تمیز کرد. سایر نكات بھداشتی مثل مسواک، نخ‌دندان و دھان‌شویه‌ھا نیز (ھمانند دندان‌های طبیعی) باید برای دندان‌ھای دارای روكش و بریج استفاده شوند.

در پایان لازم به توضیح است که، همیشه دندان‌های طبیعی از هر نوع روکشی زیباتر هستند. در بسیاری از موارد درمان‌های ارتودنسی یا سفیدکردن دندان می‌تواند مشکل نداشتن زیبایی دندان‌ها یا لبخند را برطرف سازد. وظیفه دندان‌پزشک این است که تاحدامکان در حفظ و نگهداری طولانی‌مدت دندان‌ها بکوشد. عمر متوسط انواع روکش‌ها از ۸ تا ۲۰ سال تخمین زده می‌شود. بنابراین نمی‌توان هیچ درمان دندان‌پزشکی را مادام‌العمر تضمین کرد. بدیهی است که با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک عمر و ماندگاری این خدمات هم بیشتر می‌شود.

چنانچه سؤالی درمورد روکش دندان دارید، در قسمت نظرات سؤال خود را مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب پاسخ‌گوی شما باشند.

سوالات متداول در مورد روکش دندان